Орой бүрийн
мэдээгээр Ойрхи Дорнодтой холбоотой үймээний тухай үзэж, сонссоор Дундад Азийн
талаарх бодит мэдээлэл биднээс холджээ. Харин сүүлийн жилүүдэд Итали, Франц, Их
Британи гээд барууны орнуудад Дундад Азийн уран бүтээлчид харьцангуй танигдан
нэрд гарч улс орноо төлөөлөх болоод буй. Түүнчлэн үндэсний урлагийн уламжлалаа
толилуулахын хажуугаар улс орныхоо зөрчилтэй асуудлууд, эрх тэгш байдлын тухай
дуулах тэднийг дэлхий дахин чих тавин сонирхож байна.
“Mashrou’ Leila” хамтлаг
Дундад Азийн Парис
гэгддэг Ливаны нийслэл Бейрут хотоос гаралтай энэ хамтлаг эх орондоо хамгийн их
маргаан дагуулдаг ч, олон улсад хамгийн их танигдаад байна. Арабын ертөнцөд үл
тэвчим гэдгийг огт тоолгүй ижил хүйстэн гэдгээ нээлттэй зарлах гоцлол дуучин нь
Ливаны нийгэм, улс төрийн талаар шүүмжилсэн дуунууд зохиож Араб-попын уламжлалт
ойлголтыг эрс өөрчилж буй. Тухайлбал, “Shim
El Yasmine” (“Жасминыг
үнэрлэхүй”) дуундаа ижил хүйстнүүдийн харилцааны тухай өгүүлэх бол “Lil Watan” (“Эх
нутаг”)
дуундаа улс төрийн амьдралын талаар зоригтойгоор дуулжээ. Гэхдээ энэ нь бусдын
анхаарлыг татах гэсэн оролдлого ерөөс биш бөгөөд гагцхүү тэдний үеийнхэнд ямар
асуудал тулгарч байна, түүнийг л дуулдаг хэмээн гоцлол дуучин Хамед Синно
тайлбарласан байна.
Долоон жилийн өмнө
Бейрут хотод болдог үдэшлэгийн үеэр танилцаж нэгдсэн залуус хамтлагтаа нэг
хоногийн төсөл гэсэн утгатай “Mashrou’
Leila” гэсэн
нэр өгсөн аж. Амьд хөгжмийг, хийлийн уянгаар “чимэглэсэн” тэдний бүтээлийг
инди-рок урсгалд хамаатуулж болох хийгээд заримдаа “Arctic Monkeys”, “the Strokes”, “Radiohead” хамтлагийг санагдуулна. Тэд хамгийн сүүлийн “Raasuk” цомгоо
Монреал дахь студид бичүүлсэн бөгөөд тэнд урьд нь “Arcade Fire” хамтлаг
бичлэгт ордог байжээ. Бейрут хотын хэмнэл тийнхүү барууны амьд хөгжимтэй
уусахын зэрэгцээ Хаиг Папазианы хийлийн тоглолт онцгойрон сонсогдох нь “Mashrou’ Leila”-г шуудхан танихад хөтөлнө.
Эргэн санахад
хамтлагийн эхэн үеийн дуунуудад Хамед Синногийн хоолой чанга яригчтай мэт
сонсогддог ба энэ нь тухайн үед Арабын орнуудад өрнөж байсан бослого, цуглааныг
илэрхийлсэн аж. Энэ хэвээр туурвиж байсан хурц, шүүмжлэлт бүтээлээсээ болоод
хамтлагийнхан сүүлийн цомогтоо ивээн тэтгэгч олж чадаагүй ба Дундад Азийн
студиудын тодорхой цензурын улмаас “Mashrou’
Leila” гадаадад
дуугаа бичүүлэх болсон билээ. Тиймээс олон нийтийг хамарсан хөрөнгө босгох аян
өрнүүлснээр “Raasuk” цомог сонсогчдын гарт хүрсэн гэдэг.
“El Morabba3” хамтлаг
Иорданы уламжлалт
үндэсний хөгжим баялаг түүхийг агуулахын зэрэгцээ орчин үед олон услад алдартай
ДиЖей, поп одод эндээс “төрөх” болоод байна. Үүнээс гадна, сүүлийн хэдэн жилд
альтернатив, амьд хөгжим эрчээ авч олон улсын наадмуудад өндрөөр үнэлэгдэх
болсноос “El Morabba3” хамтлаг пост-рок урсгалын гол төлөөлөгчөөр нэрлэгдэнэ.
Үеэл ах, дүүс гишүүдтэй тэд нийслэл Амман хотоос гаралтай бөгөөд Араб хэлээр
дуулдаг, Иорданы уламжлалт хөгжмийг рок урсгалаар тоглодог хамтлаг гэж
өөрсдийгөө тодотгох дуртай. “Учир нь бид барууны хөгжим, аялгуунд араб үгс
хэлхсэн дуу хиймээргүй байна” гэж дуучин Мохаммед ярьжээ. Харин Арабчууд
бөмбөр, гитар, цохивор хөгжмийг өөрсдийнхөөрөө хэрхэн тоглож болохыг харуулах
нь гол зорилго нь гэв.
Түүнчлэн хамтлагийнхан араасаа төрч буй уран бүтээлчдийг ихээхэн
дэмжиж, бусдын хэлбэрийг хуулахгүй байхад нь зааж тусалдаг байна. “Бид өдөр
тутмын амьдралын хэмнэлээсээ л санаа авахуйц сонирхолтой орчинд аж төрдөг.
Гудамжны хөл хөдөлгөөн, хөрш зэргэлдээ орнуудын төрх, хүмүүс, тэдний мөрөөдөл
гээд хөгжмийг минь онцгой хөглөх үй олон зүйл бий” хэмээн тэд тайлбарлажээ.
Иорданы нийслэл Амман
хот олон талаараа Дундад Азийн сонирхолтой цэг болно. Газар зүйн хувьд энд
Палестин, Ливан, Сири, Египтчүүд гээд олон үндэстэн цугладаг Арабын орнуудын
уулзвар билээ. Энэ утгаараа Амман нь Иордан төдийгүй Арабын орнууд дундаа шинэ,
соргог бүхний илэрхийлэл болдог онцлогтой. Түүнчлэн арилжааны чиглэлийн уран
бүтээлчид багатай тул альтернатив, рок хамтлагууд олон хүнд уран бүтээлээ
хүргэхийг хүсвэл Амманыг зорьдог байна. Тиймдээ ч “El Morabba3” хамтлагийнхан
“Бид та нарт Дундад Азийн уугуул соёлыг таниулна”
гэж бардам хэлдэг болов уу.
Харин уран
бүтээлийн эрх чөлөөний тухай ярихад цензурын тухай дурьдахаас аргагүй. Гэсэн ч
өөрсдийн анхны цомгоор дамжуулан Амман хотын оюун санааны шинэчлэлтэд түлхэц
өгсөндөө тэд итгэлтэй байдаг. “Хэрэв энэ тивд өөрчлөлт хийх гарцаагүй тохиол
ирвэл бид илүү хүчтэй байх болно” гэсэн нь тэднийг ямар идэвхтэй уран бүтээлчид
болохыг харуулна.
Дараачийн цомогтоо
тэд хөгжмийн найруулгын хувьд ч, дууны үгийн талаас ч аль болох үндэсний
аястай, жинхэнэ Араб бүтээл хийхийг зорьжээ. Зарим дуунд ашигласан цахилгааан
гитарын хэмнэл нь гадаад сонсогчдод сонирхолтой байх бол эх хэлээрх дуу нь
төрөлх тивийнхий сэтгэлд хүрнэ гэдэгт тэд итгэсэн аж. “Гэхдээ хүмүүс дууны яг
юунд нь дурласнаа хэлж мэддэггүй, харин ямархан нэг мэдрэмждээ хөтлөгдөөд
сонсдог. Тиймээс хэн нэгэнд таалагдах гэж хичээхээс илүү дотроо мэдэрсэн бүхнээ
ойлгомжтой хүргэхийг л чухалчилж байна” гэж “El Morabba3” тодотгожээ.
Лена Чамамяан
Домогт “Битлз”-ийн
түүхээр бидний сайн мэдэх Ливерпул хотод 2002 оноос хойш Араб урлагийн наадам жил бүр болж байгаа
нь өдгөө олон улсад Дундад Азийн орнуудын талаар таниулах, мэдлэг олгох хамгийн
том арга хэмжээний нэг юм. Өнгөрсөн оны наадмын нээлтэнд Ливийн Соёлын Сайд
“Дэлхий дахины харилцаанд урлагийн хэл хамгийн их хэрэгтэй байна. Бид тойрч суугаад
ярилцаж болохуйц, хүн төрөлхтөний бүтээсэн агуу ололт нь яах аргагүй урлаг юм”
гэсэн нь энд ярих дуучны тухай шуудхан хэлсэн гэлтэй.
Тэр жил Ливерпулын
наадамд Сирид төрсөн Парист амьдардаг эмэгтэй тайзнаа гарахад Арабчууд чих
тавин сонсох бол, Лийдс хотоос жижигхэн автобус хөлсөлж очсон Англи охид
сонирхон харж, дэргэд нь Армен хосууд түүнийг даган дуулж байв. Сирийн Дамаск
хотод өссөн Лена Чамамяан тэр өдөр хоёр цагийн тоглолт хийж, Армен үндэсний
дуунаас ч бас толилуулсан нь үзэгчдийг татаж байсан юм.
Олон жилийн турш
үргэлжилж байгаа Сирийн тогтворгүй байдлаас үүдэн тэрбээр Арменийг зорьсон
бөгөөд уран бүтээлчийн хувьд ч тэнд боловсорсон гэдэг. Гэсэн ч Ленагийн хувьд Араб хэл, яруу
найраг гээж боломгүй төрөлх соёл нь тул түүнийг Армен хөгжимтэй сүлснээрээ
онцлогтой. Ялангуяа, ардын хөгжмийг жазз хөгжмийн хөнгөн хэмнэлтэй хоршуулахыг
оролдсон нь Лена Чамамяаныг баруунд ч, Дундад Азид ч нэгэн зэрэг таниулжээ.
Тэрбээр төрөлх
соёлоо тээж хадгалаад зогсохгүй Сирийн ард түмэнд зовнисон, энх амгаланг хүссэн
дуунуудаа хаа ч явсан толилуулдаг. “Хэдийгээр Сирийн хүн амын тоо 20 саяд хүрэх
ч, удаан хугацааны үймээнт байдлаас болоод бид эх нутгийнхаа ойролцоо, эсвэл
алсын алст амьдрахад хүрээд байна. Тиймээс Сиричүүд одоо яах вэ гэсэн асуулт
үргэлж миний толгойд эргэлддэг. Харин иргэний дайны аймшигт өдрүүдийг давж
гарсан Ливанчуудыг хараад надад бага зэрэг итгэл төрдөг юм. Бас Арменчуудын
түүх ч тийм амгалан байгаагүйг мэднэ. Гэлээ ч Арменчууд төрөлх чанараа хадгалж
авч үлдсэн гайхамшигтай ард түмэн. Хүүхэддээ багаас нь Армен бүжиг зааж, Армен
хоолны соёлд сургаж, Армен хүний амьдралын ухаан төлөвшүүлдэг. Тиймээс өнөөгийн
нөхцөл байдалд зовниод суухаас илүүтэй, төрөлх соёл, урлагийнхаа үнэ цэнийг
хадгалах нь миний хамгийн гол зорилго юм” хэмээн Лена нэгэн ярилцлагадаа дурьдсан
нь түүний уран бүтээл хөг аялгуунаас ч илүүг агуулдаг нь илхэн харагдах биз ээ.