"Хавар, зун, намар, өвөл... дахиад хавар".
Дорно. Урьд нь миний эс ойшоож, танилцахыг үл хүсдэг байсан зүг.
Дорно. Одоо миний хамгаас илүү таашааж, хачин ихээр тэмүүлэх болсон зүг.
Өнөөдөр найзууддаа Азербайжан дуу сонсгож ээлжит "онигоонд" орлоо. Угаас Афганистан, Непаль, Итали... гээд элдвийн дуу сонирхож явдаг болохоор намайг дараа хаанахын дуу сонсгох бол гэж бодож байсан бололтой. Гэхдээ өнөөдөр зөвхөн Хулангийн сонголтоор биш, дэлхийн олон сая сонсогч, тэр дундаа Өрнийнхний хамгийн их таашаасан дууг сонсгосон хэрэг л дээ. Өөрөөр хэлбэл өнгөрсөн шөнө "Евровишн" наадмын шилдгээр Азербайжаны уран бүтээлч Эльдар Касимов, Нигяр Жамал нар "Running Scared" дуугаараа шалгарсан юм.
Энэ жил "Евровишн" наадам 56 дахь удаагаа боллоо. 1956 онд Швейцарьт анхны уралдааныг зохион байгуулж долоон улс оролцож байв. Түүнээс хойш оролцогчдын тоо өссөөр энэ жил л гэхэд 43 орны уран бүтээлчид өрсөлдлөө. Наадмын хамгийн нэр хүндтэй оролцогдын тоонд 1974 оны ялагч "ABBA" хамтлаг /Швед/, 1988 оны тэргүүн байрын эзэн, дуучин Селин Дион /Швейцарь/ нар ордог. Европ төдийгүй дэлхийн олон сая үзэгчдийг байлдан дагуулсан уг шоу хамгийн удаан хугацаанд үргэлжилж байгаа бөгөөд хамгийн олон үзэгчтэй спортын бус нэвтрүүлэг гэдгээрээ дээд амжилт тогтоожээ.
Уралдааны онцлог нь оролцогчид заавал амьдаар дуулдаг бөгөөд "дэвсгэр хоолой" /backvocal/ ч ашиглахыг хориглодог. Шууд нэвтрүүлгийн үеэр ийнхүү дуулахаас гадна үзэгчдийн сэтгэлийг хөдөлгөж, дуугаа амьдруулах нь мэдээж чухал. Ингэж чадсан оролцогч үзэгч, шүүгчдийн саналаар Европын шилдэг уран бүтээлч алдрыг хүртдэг билээ. Наадамд хамгийн олон буюу 7 удаа тэргүүлснээр Ирланд улс дээд амжилт тогтоожээ. Тэдний араас Франц, Луксембург, Их Британичууд удаалдаг.
Наадмыг зохион байгуулах эрхийг тухайн жилийн ялагчид олгодог. Тухайлбал, өнгөрсөн онд Германийн уран бүтээлчид тэргүүлсэн тул энэ жил Дюссельдорф хотод Европын шилдгүүд нэгэн тайзнаа өрсөлдлөө.
Ялагч хосуудын нэг Азербайжаны дуучин Эльдар Касимов 1989 онд мэндэлсэн бөгөөд ард түмний хайртай жүжигчин Аббас-Мирза Шарифзадегийн ач хүү аж. Багаасаа дуулж өссөн тэрбээр улсдаа төдийгүй ОХУ-д нэр хүндтэй. Түүнтэй хослон дуулсан Нигяр Жамал гэх үзэсгэлэнтэй бүсгүй өдгөө Их Британид амьдардаг бөгөөд Азербайжаны дуучдын уралдаанд тэргүүлснээр "Евровишн"-д оролцох эрхтэй болжээ.
Энэ жил "Евровишн" наадам 56 дахь удаагаа боллоо. 1956 онд Швейцарьт анхны уралдааныг зохион байгуулж долоон улс оролцож байв. Түүнээс хойш оролцогчдын тоо өссөөр энэ жил л гэхэд 43 орны уран бүтээлчид өрсөлдлөө. Наадмын хамгийн нэр хүндтэй оролцогдын тоонд 1974 оны ялагч "ABBA" хамтлаг /Швед/, 1988 оны тэргүүн байрын эзэн, дуучин Селин Дион /Швейцарь/ нар ордог. Европ төдийгүй дэлхийн олон сая үзэгчдийг байлдан дагуулсан уг шоу хамгийн удаан хугацаанд үргэлжилж байгаа бөгөөд хамгийн олон үзэгчтэй спортын бус нэвтрүүлэг гэдгээрээ дээд амжилт тогтоожээ.
Уралдааны онцлог нь оролцогчид заавал амьдаар дуулдаг бөгөөд "дэвсгэр хоолой" /backvocal/ ч ашиглахыг хориглодог. Шууд нэвтрүүлгийн үеэр ийнхүү дуулахаас гадна үзэгчдийн сэтгэлийг хөдөлгөж, дуугаа амьдруулах нь мэдээж чухал. Ингэж чадсан оролцогч үзэгч, шүүгчдийн саналаар Европын шилдэг уран бүтээлч алдрыг хүртдэг билээ. Наадамд хамгийн олон буюу 7 удаа тэргүүлснээр Ирланд улс дээд амжилт тогтоожээ. Тэдний араас Франц, Луксембург, Их Британичууд удаалдаг.
Наадмыг зохион байгуулах эрхийг тухайн жилийн ялагчид олгодог. Тухайлбал, өнгөрсөн онд Германийн уран бүтээлчид тэргүүлсэн тул энэ жил Дюссельдорф хотод Европын шилдгүүд нэгэн тайзнаа өрсөлдлөө.
Ялагч хосуудын нэг Азербайжаны дуучин Эльдар Касимов 1989 онд мэндэлсэн бөгөөд ард түмний хайртай жүжигчин Аббас-Мирза Шарифзадегийн ач хүү аж. Багаасаа дуулж өссөн тэрбээр улсдаа төдийгүй ОХУ-д нэр хүндтэй. Түүнтэй хослон дуулсан Нигяр Жамал гэх үзэсгэлэнтэй бүсгүй өдгөө Их Британид амьдардаг бөгөөд Азербайжаны дуучдын уралдаанд тэргүүлснээр "Евровишн"-д оролцох эрхтэй болжээ.
Бичлэгээ эхлүүлэхийн өмна танаас нэг зүйл асууя. Таныг кино үзэж байхад тухайн кинонд ямар нэг бараа, үйлчилгээг сурталчлах тохиолдол байдаг уу? Миний хувьд дөнгөж сая найруулагч Б.Чингүүний "Сүүлчийн хором" /The Last Moment/ киног үзтэл Pepsi ундаа ширээн дээр харагдаж, гол дүрийн залуу цонхоо нээх гэхэд "Pepsi-Cola" гэсэн тухайн компанийн эртний лого гэрэлтэж байна.
Сүүлийн үед манайд уналтанд орсон байсан кино урлаг сэргэж монголчуудын бүтээсэн олон кино дэлгэцнээ гарах болсон. Мэдээж уран бүтээл хийх гэдэг амаргүй бөгөөд хөрөнгө мөнгө шаардсан ажил. Тиймээс ивээн тэтгэгч олох нь чухал. Тэгвэл дээрх байгууллагууд бидэнд хөрөнгө оруулалт хийсэн шүү гэдгийг зарлаад өнгөрөх хангалтгүй байдаг. Харин үүнийг илүү ашигтай шийдэх арга нь кинон дээр тухайн компанийн бараа, үйлчилгээг үзүүлэх, логог байршуулах гэхчлэнгээр сурталчлах билээ. Тэр дундаа киноны дүрүүдийн хэрэглээ, очих дуртай газар, өмссөн хувцас зэргийг үзэгчид илүү анзаарч, дагаж дууриаж байдаг. Үүнийг манайд "кино реклам" гэдэг ч англиар "product placement" буюу шууд орчуулбал "бүтээгдэхүүн байршуулах" гэжээ. Учир нь, энэ ойлголт нь бараа, үйлчилгээг зөвхөн кинонд бус телевизийн шоу нэвтрүүлэг, видео клип, компьютер тоглоом, тэр ч бүү хэл ном, зохиолд ч дурдан сурталчлахыг хэлдэг аж. Тиймээс миний бодлоор, цаашид "Бүтээгдэхүүн байршуулах сурталчилгаа" гэвэл нэршлийн хувьд оновчтой санагдлаа.
 |
| "Форрест Гамп Dr.Peppers-ээр цангаа тайлж буй нь" |
Түүх сөхвөл хамгийн анх буюу 1800-гаад оны үед зохиолч Жуль Верн "Дэлхийг тойрсон 80 хоног" зохиолдоо бүтээгдэхүүн байршуулж байжээ. Тухайн үед уг зохиол цуврал хэлбэрээр гарч байсан бөгөөд тэр бүртээ усан онгоцны нэгэн компанийг дурддаг байж. Гэхдээ Жуль Верн үнэхээр сурталчилгаа хийж, тухайн компаниас ямар нэг төлбөр авсан эсэх нь одоог хүртэл тодорхойгүй юм. Тэгвэл киноны хувьд, 1927 онд "Оскар"-ын шагнал хүртэж байсан "Жигүүр" кинонд "Hershey's"-ийн шоколадыг сурталчилж байв. Үүнээс хойш энэ хэлбэр илүү түгээмэл болсон аж. Сонирхуулахад, өдгөө бидний "савангийн дуурь" гэж нэрлэдэг кино цуврал энэхүү бүтээгдэхүүн байршуулах сурталчилгаанаас үүдэлтэй. Учир нь, 1930-аад оны үед компаниуд цуврал бүтээгчдийг ивээн тэтгэж, захиалга өгдөг байв. Тэр дундаа ахуйн хэрэглээний "Procter & Gamble", "Palmolive" компани радио цувралуудыг ивээн тэтгэдэг байсан тул цувралыг тэдний бүтээгдэхүүнээр "савангийн дуурь" гэх болжээ.
Харин орчин цагт бүтээгдэхүүн байршуулалтыг амжилттай болгох эхлэлийг "E.T. the Extra-Terrestrial" кинонд "Reece's Pieces" шоколадыг ашигласнаар хийсэн гэдэг. Киноны гол дүрийн хүү Эллиот харийн "E.T"-г "Reece's Pieces" үрлэн чихрээр дагуулдаг билээ. Тухайн үед, кино багийнхан бидний сайн мэдэх "M&M's"-д тэдний чихрийг ашиглах санал тавьсан ч компани "E.T"-г хэтэрхий царай муутай гэж үзэн татгалзсан байна. Гэтэл уг сурталчилгаа ийм амжилттай болно гэдгийг тэд төсөөлөө ч үгүй нь харамсалтай. Кино гарснаас хойш "Reece's Pieces"-ийн чихрийн борлуулалт эрс өссөн нь түүхэн амжилт юм.
 |
| Харийн E.T ба "Reece's Piece"-ийн үрлэн чихэр |
Мөн бүтээгдэхүүн байршуулах сурталчилгааг, тэр дундаа кинонд байршуулах нь хэр үр дүнтэй эсэхийг олон туршилтаар судалсан байдаг. Нэгэн кинонд Coca Cola ундааг зориуд олон давтамжтайгаар үзүүлэхэд, театраас гарч ирсэн үзэгчдийн ам нь ихэд цангаж, тавиурт байсан ундаа руу "шуурч" байсан гэдэг.
Гэхдээ та эндээс ундааг харуулахдаа бичгийг нь тодруулж, савыг нь план дүүрэн гаргасан гэж эндүүрэв ээ. Манайд хийж буй кинонд бараа, үйлчилгээг сурталчлахдаа хэт болхи хэлбэрээр үзэгчийг залхаах байдалтай харуулдаг. Санавал, "Би чамд хайртай-2" кинонд Unitel, Nomads-ийн сүлжээг, "Татар ажиллагаа" кинонд "Skytel", "Киндзмараули" дарс, "Гоёлын даашинз"-д "Боргио" шар айраг, "Помогите Нам-2"-т "Uptown" сэтгүүл, "Хэцүү анги" олон ангит кинонд "Амар" үйлчилгээг дэндүү ил, хэн ч харсан танихаар үзүүлдэг. Гэтэл бүтээгдэхүүн байршуулахын гол учир нь далд хэлбэрээр, үзэгчийн ухамсарт нөлөөлөхөд оршдог билээ. Гол үйл явдал үзэгчийн оюун санааг хөтөлж, сурталчилгааг үзэгчийн санаанд оромгүй байдлаар илэрхийлэх ёстой. Харин манайд эсрэгээр гол дүрийн баатрууд ямар ч шалтгаангүйгээр, үйл явдалтай бараг л авцалдаагүйгээр тухайн бараа, үйлчилгээг ашиглана. Эсвэл брэндийн нэрийг зориуд чанга, тодоор дуудна. Гэхдээ энэ нь манайд бүтээгдэхүүн байршуулах сурталчилгаа нэвтрээд удаагүй байгаатай холбоотой болов уу. Тиймээс цаашид энэ байдал цэгцэрч, боловсронгуй болно гэж найдаж байна.
Гэхдээ та эндээс ундааг харуулахдаа бичгийг нь тодруулж, савыг нь план дүүрэн гаргасан гэж эндүүрэв ээ. Манайд хийж буй кинонд бараа, үйлчилгээг сурталчлахдаа хэт болхи хэлбэрээр үзэгчийг залхаах байдалтай харуулдаг. Санавал, "Би чамд хайртай-2" кинонд Unitel, Nomads-ийн сүлжээг, "Татар ажиллагаа" кинонд "Skytel", "Киндзмараули" дарс, "Гоёлын даашинз"-д "Боргио" шар айраг, "Помогите Нам-2"-т "Uptown" сэтгүүл, "Хэцүү анги" олон ангит кинонд "Амар" үйлчилгээг дэндүү ил, хэн ч харсан танихаар үзүүлдэг. Гэтэл бүтээгдэхүүн байршуулахын гол учир нь далд хэлбэрээр, үзэгчийн ухамсарт нөлөөлөхөд оршдог билээ. Гол үйл явдал үзэгчийн оюун санааг хөтөлж, сурталчилгааг үзэгчийн санаанд оромгүй байдлаар илэрхийлэх ёстой. Харин манайд эсрэгээр гол дүрийн баатрууд ямар ч шалтгаангүйгээр, үйл явдалтай бараг л авцалдаагүйгээр тухайн бараа, үйлчилгээг ашиглана. Эсвэл брэндийн нэрийг зориуд чанга, тодоор дуудна. Гэхдээ энэ нь манайд бүтээгдэхүүн байршуулах сурталчилгаа нэвтрээд удаагүй байгаатай холбоотой болов уу. Тиймээс цаашид энэ байдал цэгцэрч, боловсронгуй болно гэж найдаж байна.
Гаднын телевизийн шоу, цувралд энэ хэлбэр мөн түгээмэл. Бараа, үйлчилгээг хамгийн их буюу "NBC" телевизийн "The Biggest Loser" шоунд 6248, "American Idol"-д 4636, "One Tree Hill" цуврал, "America's Next Top Model", "Hell's Kitchen"-д тус бүр 2000 удаа сурталчилгаа байршуулжээ. Мөн ном, зохиолд сурталчилгаа цөөнгүй байдгаас бидний хамгийн сайн мэдэх "Twilight" цувралд л гэхэд гол дүр Эдуард "Volvo" машинаа хөлөглөж буйг зохиогч олонтаа дурдсан байдаг.
Энэ төрлийн сурталчилгаанд хамгийн ашиглагддаг бүтээгдэхүүнийг автомашин тэргүүлдэг. James Bond-ийн цувралд BMW, "I am Legend" кинонд "Ford", "I, Robot"-ийн баатар "Audi" унаж явдаг. Үүний дараа электрон бараа, тэр дундаа гар утсыг хамгийн түгээмэл ашигладаг байна. Түүнчлэн хүнсний бүтээгдэхүүн, тамхи, дарс гээд үргэлжилдэг.
 |
| "Хатуу самар" кино Nokia гар утас |
 |
| "I, Robot" кинонд - "Audi" машин |
Харин киногоо сурталчилгаа болгохоос татгалзаж найруулагч, зохиолчид бүтээгдэхүүн "зохиох" тохиолдол бий. Нэрт найруулагч Квентин Тарантино, Роберт Родригес, Спайк Ли нар болон "Pixar" энимейшн студи "хуурамч" компани, брэнд бүтээгдэхүүнийг кинондоо ашигладаг.
Бүтээгдэхүүн байршуулах сурталчилгааны талаар өөрийн хэмжээнд мэдээллээ хуваалцвал ийм байна. Сүүлийн үед кино үзээд хүмүүстэй сэтгэгдлээ хуваалцвал реклам ихтэй болсон байна гэж ундууцдаг. Уг нь энэ нь байдаг зүйл бөгөөд зөв хэлбэрээр соёлтой хийж чадвал байгууллага, компанийн хувьд үр дүнтэй арга билээ. Харин манайд муу хөгжсөн байгаа учраас одоогоор үзэгчдэд бүтээгдэхүүн сурталчлах биш, бүр ч залхаах, магадгүй бүтээгдэхүүнээс татгалзах хүртэл харуулаад байгаа. Тиймээс уран бүтээлчид энэ тал дээр анхаарч, хийцээ сайжруулах биз ээ.
Цагийн хүрд эргэн эргэсээр дөрвөн жилийн түүхийн хуудсыг тамгалжээ. Оюутан нас минь дуртгал болон үлдэж, дэврүүн сэтгэлийг өнгөрөх өдрүүдийн салхи сэвшин үлээж одох нь харуусал мэт хөндүүртэй. Гэсэн хэдий ч далавч нь ургаж гүйцсэн шувуухайнууд үүрнээс нисэн одох цаг тул хүсэл, мөрөөдөл цээжинд багтаж ядна.
Намар намрын мөнөөх дүр зураг бидний дурсамжид ч бий. Сэтгүүл зүйн ангид тохой залган суух андуудтайгаа тэр л өдөр учирч нэгэн их “айл”-д бүл нэмэн нэгдсэнсэн. Түүнээс хойшхи жаргалтай өдрүүдийн тухай энд тэрлэх аваас ямар ч бэх үл хүрэх биз ээ.
“Танай ангиас сэтгүүлч болохыг хүсч байгаа нь гараа өргөнө үү?” гэх багшийн асуулт нэгдүгээр ангийн оюутан намайг мэргэжлийнхээ тухай дахин нэг бодоход хүргэж билээ. Ган үзгийн хошууны уранд хууртав уу, дэлгэцээр гарах ах, эгч нарын сайханд дурлав уу, эсвэл энэ мэргэжилд үнэхээр татагдав уу? Эргээд харахад бидний олонхийн хариулт хийсвэр мөрөөдөл биш, бодож гаргасан шийдвэр байжээ. Тийм ч учраас төгсөх өдрөөсөө урьтан мэргэжлийнхээ сайхныг мэдэрч яваа авъяаслаг найзууд минь олон. Сэтгүүлч Б.Ганчимэгийн хэлсэнчлэн сэтгүүл зүй гэх шонхоруудын ертөнцөд балчир гэлээ ч бид хөл тавих мөч улам бүр ойртсоор аж.
Бид нэгдүгээр ангид байхдаа үзэгчийн суудлаас үгийн урантай танилцсан нь “Уйдах завгүй оюутан нас” яруу найргийн наадам байсан юм. Тэд манай тэнхмийн IV ангийн ах, эгч нар энэ наадмыг жил бүр уламжлал болгон явуулдаг байж. Харин сургууль төгсөх жилдээ бидэнд итгэл хүлээлгэж энэ наадмыг зохион байгуулахыг захисан юм. Түүнээс хойшхи хоёр хаварт яруу найргийн онгодоор хөглөгдсөн оюутан, залуус биднийг зорьж, бүтээлээ сойж байв. Мөн сургуулийнхаа 30 жилийн ойн үеэр бид наадмаа өргөжүүлж гэрэл зургийн уралдаан, шилдэг бүтээлийн үзэсгэлэн гаргасан билээ. Энэ жилээс мэргэжил нэгт оюутан, залуусынхаа дунд “Алтан үзэг” улсын уралдаан зохион байгуулж эхэлсэн нь нэг ололт юм. Телевиз, радио, нийтлэлийн төрлөөр болсон анхдугаар наадамд манай сургуулийнхан ч амжилттай оролцож, өөрийн “морьд” гурван шагналын эзэн болсонд багш нар маань ч баяртай байсан.
Яг одоо таны гарт буй “Хүмүүн Ухаан” сонинтой бид хоёрдугаар ангид байхдаа танилцсан юм. Сэтгүүл зүйн бичлэг, мэдээ, нийтлэл, ярилцлага, орчуулга хийх гээд бид хэрэндээ л бужигнаж байв. Анх удаа сонин гаргах гэж байгаа тул будилах зүйл мундахгүй. Нэг мэдээ бичих гэж долоо хонох нь холгүй. Тэгээд болоогүй ирэхдээ нэг хүний овгийн үсгийг орхичихно. Түүнийгээ олох гэж дахиад долоо хоног явна гээд улирлын турш гүйсний эцэст өөрсдийн нэрээ баярлан харж, шинэ сонины үнэрт автсан юм. Үүний дараа сургуулийн 30 жилийн ойн дугаарыг гаргахад арай л дөртэй болж, сонины хэмжээ томорсон ч будлиан багатай өнгөрч байв.
Өнгөрсөн намар бид өөрсдөө камер барин нэвтрүүлэг бэлтгэхээр зорьсон билээ. “Өнөөдөр” сонины эрхлэгч С.Батбаатарыг урин тэнхмийнхээ оюутнуудтай уулзуулж, өөрсдөө ток-шоу нэвтрүүлэг бэлтгэсэн нь тэр. Нарка, Сувдаа хоёр зураглаач хийж, Учрал хөтлөгч, Үүрээ найруулагчийн үүрэг гүйцэтгэж бусад нь арын албанд зүтгэв. Хоёр цаг гаруйн бичлэг хийгээд, ингээд боллоо гэж бодтол жинхэнэ ажил тэгэхэд л эхэлж билээ. Авсан дүрсээ эвлүүлэх, сонирхолтой дараалалд оруулах гэдэг хамгийн чухал гэдгийг тэгэхэд ойлгосон юм. Олон өдөр, шөнө ээлжлэн сууж нэвтрүүлгээ хэд дахин үзсэний эцэст эвлүүлгээ хийв. Мөн анхных гэж өөрсдийгөө өмгөөлөх “бүтэлгүйтэл” биднийг тойрсонгүй. Хоёр микрофонтой байсны нэг нь гэмтээд ажиллаагүй тул, дуу, дүрсээ тохируулна гэдэг ярвигтай ажил байсан. Эцэст нь бичлэгийн чанар, өнгөө янзлаад сарын дараа анхны бүтээлээ өлгийдсөн.
Бидэнд энэ бүхэнд сургасан хүмүүс нь тэнхмийн гурван багш маань. Сургуульд элссэн эхний өдөр настай багш орж ирээд “Та нар “Өвгөн, тэнгис хоёр”-ыг уншсан уу?, “Зуун жилийн ганцаардал”-ыг унших хэрэгтэй шүү” гээд л номоор “бөмбөгдөнө”. Басхүү ярьсан бүхнээ дүрсэлж үзүүлэн, самбарын өмнө нааш, цааш холхих Д.Цэмбэл багш бидэнтэй өөрийн мэргэжлийн сонирхолтой түүхийг хуваалцахын зэрэгцээ, тэр бүрээрээ ямар нэг сургамж өгүүлдэг байлаа. Харин гуравдугаар ангид хамгийн олон цаг хичээл заасан хүн нь Л.Ариун багш. Бараг өдөр бүр уулзаж, дунд сургуулиар бол ангийн багш шиг санагдаж байв. Тэгээд бүр орсон хичээл бүр дээр нь сонины нэг, хоёр сарын дугаарыг шүүж, цөөнгүй судалгаа хийнэ. Бид мэдээж сурсан зангаараа цагийг нь тулгаж хийх бөгөөд шөнөжин бэлдсэний маргааш нойрмоглон суухад Дагий багш орж ирэн бүгдийг нь сэргээнэ дээ. Угаасаа багшийн хичээл дээр идэвхигүй байх аргагүй. Салхи татуулан орж ирээд, хичээлээ эхлүүлнэ дээ. Бид ч бодсоноо хэлэх гэж уралдаад, маргах нь холгүй. Дараачийн хичээл англи хэл. Хоцрохгүйн тулд өмнөх ангиас гарч хурд хийх шаардлагатай. Миний, чиний цаг сургуулийн, тэр тусмаа багшийн цагтай таарч байгаа эсэхийг үргэлж шалгахгүй бол горьгүй. Учир нь бид Оюунаа багшийн хичээл дээр нэг хормын үнэ цэнийг хамгаас илүү мэдэрдэг юм. Бас хийсэн бүхнээ хийгүй үйлдэхийн тулд гэрийн даалгавартаа нэг цэг дутуу орхиогүй байгаа гэж дахин, дахин нягтална. Хэдийгээр бид нэг тэнхим биш ч, багш маань дөрвөн жил англи хэл, соёлыг зааж, сургасан юм.
Тэгвэл одоо бидний сэтгэлд сүүлчийн хаврын аялгуу дотно хийгээд сэтгэл гэгэлзүүлэм эгшиглэнэ. Эртэч шувуухайнууд өглөө бүр мэнд мэдэн цуглаж, хичээлээс яльгүй хожимдон Цэцээ амьсгаадан орж ирнэ. Магад хичээл тарахаас арай урьтан Учрал “морилж”, түүнтэй зэрэгцэн өнгө алаглуулсаар Сансаа гэгээ нэмэн хаалга нээнэ. Шинэ өдөр бүр энэ хэмнэлээр эхэлж цааш Зоригт, Лхагваагийн үгсийн уранд хөтлөгдөж инээд цалгисан мөчүүд үргэлжилнэ. Дөрвөн жил ийм л гэгээн, тийм л яруу өнгөрсөн. Ирэх цагийн уртад энэ бүхэн Хүмүүнлэгийн Ухааны Их Сургуулийн танхимд дурсамж болон үлдэнэ. Арав эсвэл хорин жилийн дараа эргэн ирэхэд ширээ бүрийн ард ангийнхнаа харан, коридорын шатаар хичээлдээ, хайртдаа яаран гүйх оюутан насны хэмнэлэийг үгүйлж, таяг тулсан хөгшин болсон ч бодолд нь ангийн охины даруухан инээмсэглэл тодрох биз ээ.
Ирэх намрын есдүгээр сарын нэгнийг төсөөлдөө. Нар ээсэн шинэ өглөө дүү нар хичээлдээ яарахад дагаад гүймээр санагдаж, сургуулийн өмнө ирээд санасан сэтгэл дүүрэн дахин нэг уулзахыг хүсэх болов уу. Хэдий энэ хүсэл биелэхгүй ч, тэр үед бид өөр, өөрийн талбарт нэгэн шинэ үеийг эхлүүлэхээр мөн л сэтгэл дүүрэн алхаж байх биз. Шонхоруудын ертөнцөд шилдэг нь байхаар дор бүрнээ хичээх нь гарцаагүй. Гэхдээ бид 30-уулаа, 30 өөр ертөнцийн төлөөлөл. 30 өөр өнгийн, 30 давтагдашгүй сэтгэлгээ биднийг илтгэдэг. Хаалга бүрийн цаана өөр өнгийн бодол ноёлж, өөр өнцгийн үзэмж бусадтай сүлэлдэн нэгддэг. Тийм болохоор бүгд мундаг, сайн байхад тэмүүлэхдээ өөрийн гэсэн бүхнээ гээхгүй юм шүү.
Гадаа яг одоо өвс өндийн, модод нахиалж, цэцэгс цоморлигоо нээх гэж байна. Ирж яваа цаг биш гэж үү. Би, бид, бидний үеийнхэн ч тэр цагийг угтан үүрээ орхин нисэхээр бэлдэж байна. Камер, микрофон барьсан эсвэл үзэг, дэвтэр тэгээд бас томоо цүнх үүрсэн сэтгүүлчид нийгмийн амьдралын үйл явдал бүхнийг сурвалжилж, эгэл иргэнээс онцгой баатартай хүртэл ярилцна. Хурд, овсгоо шаардсан зогсолтгүй үргэлжлэх тэр хэмнэл бидний талбар. Тэнд дороос нь эхлээд оргилд нь хүртэл магадгүй дэндүү романтик сонсогдох тийм нэг мөрөөдөл тээн нисцгээе. Яадаг юм, бид чинь дэврүүн хүсэл, оргилсон эрч хүчээр дүүрэн залуус шүү дээ. Тийм болохоор айх хэрэггүй ээ, жигүүрээ дэлгээд дүүл, андууд минь!
Түүний тухай бичихийн тулд дөрвөн цомгийг нь дахин сонслоо. Жазз аядуу хэмнэл, блюз зөөлөн аялгуу, тослог намуухан хоолой. Сонсох тусам тайван, гэгээлэг мэдрэмж төрөхийг зүйрлэж хэлэхэд хэцүү юм. Энэ бүхэн хаанаас ундарна вэ?
Кейти Мэлуа. Гүржид төрсөн бяцхан охины гэр бүл түүнийг найман настайд Ирландын хойд хэсэг рүү, 10 настайд нь Англи руу дүрвэжээ. Эх нутагт нь өрнөсөн дайны уршгаар тэр ийнхүү нүүдэллэсэн хэрэг. Тбилисид үдсэн бага насандаа хувин дүүрэн усыг таван давхар байшин руу зөөдөг байсан нь түүний сэтгэлд хамгаас тод үлдсэн гэдэг. Тиймдээ ч Их Британийн уран бүтээлчдийн жагсаалтад хөрөнгийн хэмжээгээрээ долдугаарт жагсдаг тэрбээр ганган, дэгжин байдал хээнцэр, тансагт дурладаггүй. Үнэтэй зочид буудлын тохилог өрөөнд ормогц, бага насны дурсамж нь Кейтийн сэтгэлд хөндүүрлэдэг гэнэ.
Тэрбээр 15 настайдаа Британийн “ITV” олон нийтийн телевизийн уралдаант, хүүхдийн хөтөлбөрт оролцжээ. Улмаар Уэльсийн алдарт “Badfinger” хамтлагийн “Without you”-г дуулан тэргүүлж, 350 паундын шагналын мөнгөөрөө аавдаа сандал авч өгсөн гэдэг.
Удалгүй Кейти продьюссер Майк Бэттийн хараанд өртөв. Рок хамтлаг, базз гитарчин болон жазз, блюзийг сонирхолтой байдлаар илэрхийлж чадах нэгнийг хайж байсан Бэттийн хүсэл биелэх нь тэр. Ингээд 18 настай Кейти Мэлуа “Dramatico” студитэй гэрээ байгуулж, гурван ч цомог гаргасан билээ. Эхний цомог “Call of the Search” нь Их Британийн шилдэг цомгуудын тоонд багтаж, Норвеги, Герман, Дани, Өмнөд Африк, Австрали гээд дэлхий даяар нийт 10 гаруй сая хувь борлогджээ. Түүний дараачийн цомог “Piece by Piece” хоёр жилийн дараа гарсан. “Nine Million Bicycles”, “I Cried For You” зэрэг сингль болон “Just Like Heaven” киноны саундтрак нь олон улсын хөжгмийн жагсаалтыг тэргүүлсэн билээ. Түүнээс хойш тэр цөөнгүй киноны дууг амилуулсан бөгөөд хамгийн сүүлд л гэхэд Жони Депп, Анжелина Жоли нарын хамтран тоглосон “Аялагч” кинонд хөг нэмсэн юм. Кейтийн дараачийн цомог “Pictures” урьдынхаас арай өөр хэмнэл, аялгуутай байв. Түүний анхны рэгги дуу болох “Ghost Town” энэ цомогт буй. Түүнчлэн дотны найз Молли Маккүйн нь хамтран ажилласнаар шинэ уур амьсгалыг бий болгосон байх.
Кейтийн хувийн амьдралд бага зэрэг өнгийвөл тэр Британийн “The Kooks” хамтлагийн гоцлол дуучин Люк Причардтай болздог байсан. Хосууд харилцааныхаа талаар төдийлөн ярьдаггүй ч, олны “хошуу” тэднийг Кейтийн давуу амжилтаас үүдэн хөндийрсөн гэдэг. Удалгүй түүнийг “The Daily Mirror”, “The Sun” сэтгүүлийн хуудсанд зураг нь нийтлэгддэг, хальс “амилуулагч” Лара Блүмтэй үерхдэг гэж цуурхах болов. Харин Мэлуа өнгөрсөн онд өгсөн нэгэн ярилцлагадаа “Би ганц бие эмэгтэй. Энэ нь хэдийгээр бахархах зүйл биш ч, үнэн гэвэл энэ байна” гэжээ.
Кейтийн зургийн цомгоор аялахад даруу, дотно инээмсэглэсэн бүсгүй. Тэгвэл тэр дотоод сэтгэлдээ ямар “галзуу” болохыг түүний экстрим спортод дурладаг зангаас харж болно. Паркын галзуу хулганаас эхлээд толгой эргэм тоглоомууд түүний зугаа. Бас өндрөөс унах, шүхэртэй үсрэх дуртай. Кейти долоон жилийн өмнө Шинэ Зеландад 200 метр өндөр барилгаас 80 км/цаг хурдтай “дүүлж” байсан удаатай. Энэ талаар түүний менежер “Тийм ээ, тэр адалд явдалд дуртай. Гэхдээ бодит байдалд Кейти сэтгэл хөдлөлөө үргэлж хянаж байдаг” гэв.
Кейти одоо Гүрж, ОХУ, Их Британийн пасспорт өвөрлөдөг. Их Британийн иргэн болохдоо “Манай гэр бүлийн хувьд энэ улсаас аз жаргалтай амьдралын хэв маягаа олсон азтай хүмүүс. Бид Их Британийн иргэн болсноороо бахархаж байна. Гэхдээ бас Гүрж орноо умартаж үл болно. Учир нь бидний гарал угсаа тэр нутгаас эхтэй. Би дотнын хүмүүсээ эргэхээр жил бүр төрсөн нутагтаа очиж байх болно” гэжээ.
2006 онд Кейти Мэлуа “Гиннес”-ийн номонд нэрээ мөнхөлсөн билээ. Цэнгэг далайн гүнд уран бүтээлээ эгшиглүүлсэн нь түүний хувьд амьдралдаа хийсэн хамгийн хачин, жигтэй үйлдэл байв. Үүнээс нэг жилийн дараа түүний “Далайн гүн дэх тоглолт” DVD худалдаанд гарсан юм. Мөн Кейти хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаанд маш их цаг зарцуулдаг. Хүүхдийг ивээх, халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхээр, иргэний дайн, байгалийн гамшигт өртөгсдөд тэр тусламжийн гараа харамгүй сунгадаг. Түүнчлэн бага наснаасаа шүтэн бишрэх болсон алдарт “The Queen” хамтлагийн Брайн Мейтэй хамтран “Too Much Love Will Kill You” дууг бичүүлж байжээ.
Мартах шахаж. Түүний жинхэнэ нэрийг Кэтэван Мэлуа гэдэг. Харин гэр бүлийнхэн нь Кейти гэж дуудсаар хожим уран бүтээлийн нэр нь Кейти Мэлуа болжээ. Испани гаралтай Катерина, Кейти гэх эл нэр Англи хэлэнд цэвэр, тунгалаг гэсэн утгатай юм.
Кейти Мэлуа гэх урлагийн ертөнцийн нэгэн тод од... Үгүй ээ, ингэж нэрлэж болохгүй юм байна. Учир нь алдартай сэтгүүлийн нүүрэнд гарах, үнэтэй сурталчилгаанд тоглохоос тэр үргэлж татгалздаг. Хариулт нь “Би дуучин болохоос од биш”. Ийм нэгэн алдартны түүх магад уулын өөд бартаа үгүй өгссөн мэт харагдаж болох. Гэвч Кэтэван Мэлуагийн амьдралын түүх хүнд, хэцүү цаг үеэс үүдсэн энэрэнгүй, нинжин сэтгэлийн үйл болон дотно, зөөлөн хэмнэлээр баялаг.
Тэрбээр 15 настайдаа Британийн “ITV” олон нийтийн телевизийн уралдаант, хүүхдийн хөтөлбөрт оролцжээ. Улмаар Уэльсийн алдарт “Badfinger” хамтлагийн “Without you”-г дуулан тэргүүлж, 350 паундын шагналын мөнгөөрөө аавдаа сандал авч өгсөн гэдэг.
Удалгүй Кейти продьюссер Майк Бэттийн хараанд өртөв. Рок хамтлаг, базз гитарчин болон жазз, блюзийг сонирхолтой байдлаар илэрхийлж чадах нэгнийг хайж байсан Бэттийн хүсэл биелэх нь тэр. Ингээд 18 настай Кейти Мэлуа “Dramatico” студитэй гэрээ байгуулж, гурван ч цомог гаргасан билээ. Эхний цомог “Call of the Search” нь Их Британийн шилдэг цомгуудын тоонд багтаж, Норвеги, Герман, Дани, Өмнөд Африк, Австрали гээд дэлхий даяар нийт 10 гаруй сая хувь борлогджээ. Түүний дараачийн цомог “Piece by Piece” хоёр жилийн дараа гарсан. “Nine Million Bicycles”, “I Cried For You” зэрэг сингль болон “Just Like Heaven” киноны саундтрак нь олон улсын хөжгмийн жагсаалтыг тэргүүлсэн билээ. Түүнээс хойш тэр цөөнгүй киноны дууг амилуулсан бөгөөд хамгийн сүүлд л гэхэд Жони Депп, Анжелина Жоли нарын хамтран тоглосон “Аялагч” кинонд хөг нэмсэн юм. Кейтийн дараачийн цомог “Pictures” урьдынхаас арай өөр хэмнэл, аялгуутай байв. Түүний анхны рэгги дуу болох “Ghost Town” энэ цомогт буй. Түүнчлэн дотны найз Молли Маккүйн нь хамтран ажилласнаар шинэ уур амьсгалыг бий болгосон байх.
Кейтийн хувийн амьдралд бага зэрэг өнгийвөл тэр Британийн “The Kooks” хамтлагийн гоцлол дуучин Люк Причардтай болздог байсан. Хосууд харилцааныхаа талаар төдийлөн ярьдаггүй ч, олны “хошуу” тэднийг Кейтийн давуу амжилтаас үүдэн хөндийрсөн гэдэг. Удалгүй түүнийг “The Daily Mirror”, “The Sun” сэтгүүлийн хуудсанд зураг нь нийтлэгддэг, хальс “амилуулагч” Лара Блүмтэй үерхдэг гэж цуурхах болов. Харин Мэлуа өнгөрсөн онд өгсөн нэгэн ярилцлагадаа “Би ганц бие эмэгтэй. Энэ нь хэдийгээр бахархах зүйл биш ч, үнэн гэвэл энэ байна” гэжээ.
Кейтийн зургийн цомгоор аялахад даруу, дотно инээмсэглэсэн бүсгүй. Тэгвэл тэр дотоод сэтгэлдээ ямар “галзуу” болохыг түүний экстрим спортод дурладаг зангаас харж болно. Паркын галзуу хулганаас эхлээд толгой эргэм тоглоомууд түүний зугаа. Бас өндрөөс унах, шүхэртэй үсрэх дуртай. Кейти долоон жилийн өмнө Шинэ Зеландад 200 метр өндөр барилгаас 80 км/цаг хурдтай “дүүлж” байсан удаатай. Энэ талаар түүний менежер “Тийм ээ, тэр адалд явдалд дуртай. Гэхдээ бодит байдалд Кейти сэтгэл хөдлөлөө үргэлж хянаж байдаг” гэв.
Кейти одоо Гүрж, ОХУ, Их Британийн пасспорт өвөрлөдөг. Их Британийн иргэн болохдоо “Манай гэр бүлийн хувьд энэ улсаас аз жаргалтай амьдралын хэв маягаа олсон азтай хүмүүс. Бид Их Британийн иргэн болсноороо бахархаж байна. Гэхдээ бас Гүрж орноо умартаж үл болно. Учир нь бидний гарал угсаа тэр нутгаас эхтэй. Би дотнын хүмүүсээ эргэхээр жил бүр төрсөн нутагтаа очиж байх болно” гэжээ.
2006 онд Кейти Мэлуа “Гиннес”-ийн номонд нэрээ мөнхөлсөн билээ. Цэнгэг далайн гүнд уран бүтээлээ эгшиглүүлсэн нь түүний хувьд амьдралдаа хийсэн хамгийн хачин, жигтэй үйлдэл байв. Үүнээс нэг жилийн дараа түүний “Далайн гүн дэх тоглолт” DVD худалдаанд гарсан юм. Мөн Кейти хүмүүнлэгийн үйл ажиллагаанд маш их цаг зарцуулдаг. Хүүхдийг ивээх, халдварт өвчнөөс урьдчилан сэргийлэхээр, иргэний дайн, байгалийн гамшигт өртөгсдөд тэр тусламжийн гараа харамгүй сунгадаг. Түүнчлэн бага наснаасаа шүтэн бишрэх болсон алдарт “The Queen” хамтлагийн Брайн Мейтэй хамтран “Too Much Love Will Kill You” дууг бичүүлж байжээ.
Мартах шахаж. Түүний жинхэнэ нэрийг Кэтэван Мэлуа гэдэг. Харин гэр бүлийнхэн нь Кейти гэж дуудсаар хожим уран бүтээлийн нэр нь Кейти Мэлуа болжээ. Испани гаралтай Катерина, Кейти гэх эл нэр Англи хэлэнд цэвэр, тунгалаг гэсэн утгатай юм.
Кейти Мэлуа гэх урлагийн ертөнцийн нэгэн тод од... Үгүй ээ, ингэж нэрлэж болохгүй юм байна. Учир нь алдартай сэтгүүлийн нүүрэнд гарах, үнэтэй сурталчилгаанд тоглохоос тэр үргэлж татгалздаг. Хариулт нь “Би дуучин болохоос од биш”. Ийм нэгэн алдартны түүх магад уулын өөд бартаа үгүй өгссөн мэт харагдаж болох. Гэвч Кэтэван Мэлуагийн амьдралын түүх хүнд, хэцүү цаг үеэс үүдсэн энэрэнгүй, нинжин сэтгэлийн үйл болон дотно, зөөлөн хэмнэлээр баялаг.
Тунгалаг сэтгэлээс ундрах аялгуу хэзээ ч үл зогсох мэт үргэлжилсээр.