Даяаршил бидэнд олон сайхан боломж авчрахын зэрэгцээ үндэстэн хоорондын ондоошлыг үгүй хийж байна гэж сүүлийн үед халаглах болсон. Ингээд улс үндэстэн бүр ялгарах онцлог, давтагдашгүй шинжээ хадгалахын тулд “үүдээ барих” бодлого баримтлахаа зарлаж эхлээд байна. Гэвч даяаршил болоод технологийн хөгжлийн нөлөөгөөр буюу энэ цаг үед зэр зэвсэг, эд хөрөнгтэйн дээр Мэдээлэлтэй хүн хамгийн хүчтэйд тооцогдох болоод байна. Тиймдээ ч энэ эринийг Мэдээллийн зуун, мэдээллийн нийгэм гэж нэрлэсэн биз. Энэ мэдээлэл дэлхийг хэдийнэ хэрэн нэгтгэсэн тул энэ зангилаанаас гарч, дангаар оршин тогтнох гарцгүй гэдгийг The Guardian-д нийтэлсэн дараах зурвас харуулж байх шиг.
Панамын баримтууд дээр голлон ажилласан Германы Sьddeutsche Zeitung сонины эрэн сурвалжлагчид дэлхийн хэвлэл, мэдээллийн байгууллагуудыг Доналд Трампын эсрэг нэгдэн ажиллахыг санал болгосныг энд хөрвүүлэх гэж үзлээ.
“Доналд Трамп одоо Ерөнхийлөгч болсон. Энэ үйл явдал бидний олонхид сорилт болж байгаа нь хэвлэл, мэдээллийн салбарыг ч тойрсонгүй. Доналд Трамп сонгуульд ялсныхаа дөнгөж дараахан, анхны хэвлэлийн хурлаа хийх үеэр дэлхий дахинд хүлээн зөвшөөрөгдсөн CNN-ий сурвалжлагчийг онцгойлон цохож, басамжилсан нь сэтгүүлчдийг цочроосон хэрэг болсон. Харамсалтай нь, тухайн үед хурлын танхимд байсан нэг ч сэтгүүлч мэргэжил нэгтнээ өмөөрч боссонгүй.
Хэвлэл, мэдээлэл рүү давшилсан түүний дээрх тохиолдол эхнийх нь биш, сүүлчийнх нь ч бас биш биз. Өнгөрөгч бямба гаригт Цагаан Ордонд болсон хэвлэлийн мэдээлэл ч доромжлол, заналхийлэл, баримтгүй мэдэгдэлтэй өнгөрсөн. Тиймээс л дөрөв дэх засаглалын бидэнд нэгдмэл байдал, хамтын ажиллагаа зайлшгүй шаардлагатай байгаа юм…
Панама пейперс бидэнд хамтын ажиллагаа ямар чухлыг харуулсан гэж болно. Хоорондоо ямагт өрсөлддөг хэдий ч, дэлхий даяарх 400 гаруй сэтгүүлчтэй бүх баримт, сэлтээ хуваалцсанаар бид маш олон эрэн сурвалжлагчидтай нэгдэж чадсан юм. Манай сонин буюу Германы Suddeutsche Zeitung гэхэд өрсөлдөгчтэйгээ мэдээллээ хуваалцсан нь энэ бүхэн ганцаараа хийхэд хэтэрхий том, хэт чухал байсан учраас билээ.
Энэ удаад ч бас бид дангаараа хийхэд ач холбогдол нь үлэмж их, хамрах хүрээ нь дэндүү өргөн нэгэн сурвалжлага байна. Энэ бол Америкийн нэгдсэн улсын ардчилал дахь Доналд Трампын нөлөөлөл юм…
Бидний санал болгох эхний алхам бол чинхүү нэгдмэл байдлаа харуулах. Хэрэв Доналд Трамп дахин хэн нэг сурвалжлагчийг онцгойлон давшлах, асуултад хариулалгүй орхивол микрофон атгасан дараачийн сэтгүүлч нь асуултыг давтах. Трамп дахиад тэр сэтгүүлчийг зогсоовол, дараачийнх нь асуултаа давтах. Энэ магадгүй шинэ бөгөөд танил биш арга байх. Гэхдээ медиа дахиад тийм “аймшигтай” хэвлэлийн хуралд оролцмооргүй байгаа л бол, зоригтой тууштай байх хэрэгтэй байна.
Нэгдмэл чанар, хамтын ажиллагааны дараачийн түвшин нь илүү хүч сорьсон хэрэг байж мэднэ. Жишээ нь, Washington Post-ийн сурвалжлагч танд батлахад хэцүү мэдээлэл байгаа бол түүнээ хамтран ажиллаж байсан, эсвэл өрсөлдөгч өөр хэвлэлдээ ч хамаагүй өгчих. New York Times, CNN, ProPublica, Fox News, ер нь тус болох хэн ч байсан хамаагүй. Тэдэнд “эвлүүлдэг тоглоом”-ын нэг л хэсэг дутаад, эсвэл маш чухал хоёрдогч эх сурвалж олдохгүй байсан байж мэднэ. Тийм болохоор яагаад хамтарч болохгүй гэж?
Дараа нь, хамгийн чухал нь хамтарсан төсөл төлөвлөж ажиллах. Юун түрүүнд Трампын олон улс дамнасан бизнес сүлжээг илрүүлэх, тэрбумтнуудаас бүрдсэн танхимыг нь судлах, тэдний бүх ашиг, сонирхлыг илчлэх.
Доналд Трамп ганцаараа хэдэн зуун компанитай холбоотой. Тийм учраас үүнийг ганц хэвлэл, мэдээллийн байгууллага эрэн сурвалжлахад төвөгтэй. Гэхдээ хамтын эрэн сурвалжлага хийвэл болохгүй зүйлгүй.
Мөн ОХУ-тай ямар холбоотой, өнгөрсөн хугацаанд хэрхэн харилцаж ирсэн зэргийг нь сурвалжилж болно. Түүний үл мэдэгдэх ашиг сонирхол нь АНУ-ын үндэсний аюулгүй байдалд үлэмж заналхийлж байж мэднэ.
Мөн бидний хамтын ажиллагаа зөвхөн медиа хооронд төдийгүй олон улсын редакц хооронд байж болно. Трампын зөвхөн Америкт төвтэй бизнесээс гадна өөр олон зүйлийг мэдэх гадаадын сэтгүүлчид байхыг үгүйсгэхгүй. Бид энэ туршлагыг Панамын баримтууд дээр Исланд, Орос, Пакистан, Аргентина, Их Британийн сэтгүүлчидтэй ажиллахдаа олж авсан юм.
Трамп одоо АНУ-ын Ерөнхийлөгч. Тэр бол Засгийн Газар гэсэн үг. Засгийн газрын хүчийг, хүчний төвийг сурвалжлах нь сэтгүүлчдийн журамт үйл хэрэг гэхэд хилсдэхгүй. Ялангуяа, олон улсын авилга, хээл хахуультай холбоотой асуудлыг эрэн сурвалжилдаг, түүнд холбогддог олигархуудтай ижил аягладаг Ерөнхийлөгчтэй болсон үед энэ нь маш чухал.
Тэр өрсөлдөгчөө “тор”-оор сүрдүүлж, хэн ч биелүүлж чадамгүй амлалтууд өгч, гэр бүл, Засгийн ажлаа хольж, бизнес, улс төрийг хутгаж байна. Тэр хуулийн хэрэгжилтэд саад болж, тэр хэвлэлийн эрх чөлөөтэй тэмцэлдэж байна.
Түүний Засгийн газар дайсагнасан замыг сонгожээ. Тэгвэл одоо бид ч бас арга замаа солих шаардлагатай боллоо. Шударга байхын тулд төдийгүй үнэхээр ийм зайлшгүй шаардлагатай нүүр тулсан учраас.”