.jpg)
-Дөнгөж оролцоод ирсэн зураг авалтынхаа тухай
сонирхуулаач?
-Хөвсгөл аймагт
очиж, хадан дээр, усан дотор гээд мэргэжлийн ур чадвар их шаардсан зураг
авалтуудад оролцлоо.
-Урьд нь байгалийн
зураг авалтад оролцож байсан уу?
-Тийм ээ, гэхдээ эх
орондоо, монгол нутагтаа бол авахуулж байсангүй. Гадаадад бол бүх зүйл бэлэн,
машин тэрэг нь тоноглогдчихсон байдаг. Харин энд бол маш том сорилт байлаа
гэхэд ч болно. Энэ нь зураг авалтын багийнханд ч, миний хувьд ч гээд аль аль
талдаа сургамжтай, туршлагатай зүйл боллоо.
-Зураг авалтын хажуугаар мэдээж байгалийн сайханд аялсан
байх.
-Тэгэлгүй яахав. (Дуу алдав) Хөвсгөл далай ямар гоё цэнгэг, агаар нь хүртэл
амьсгалахад хичнээн сайхан гээч. Далайд зураг авахуулахад бага зэрэг салхитай,
хүйтэн байсан. Гэхдээ энэ аялал үнэхэр гайхалтай байлаа.
-Монголд энэ зураг авалтанд оролцохоор ирсэн үү? Өөр ажил
байв уу?
-Миний ирсэн гол
зорилго бол Хөвсгөл явах л байлаа. Яг одоогийн байдлаар нэгэн шинэ каталогийн
зураг авалтад орох гээд бэлдээд сууж байна. Долдугаар сарын 10-нд эх орондоо
ирсэн, 10 гаруй хоноод л буцаж байна даа.
-Энэ сард таныг Хонг Конгийн загварын шоунд оролцно гэж
сонссон юм байна.
-Би тавдугаар сард
Миланаас Сингапурт ирсэн юм. Тэнд нэг шоунд оролцоод ирсэн. Дараа нь Хонг Конг
дахь “Elle” сэтгүүлийн зураг авалтанд орсон. Мөн “Vidal” салоны загварын шоунд оролцсон. Сонирхолтой нь, энэ үеэр
урт үсээ тайруулж богиносгосон. Миний үс ширхэг нь нарийн учраас янзлахад
тохиромжтой гээд надад санал тавьсан юм. Гэхдээ үнийн тал дээр нэлээд
зөрөлдсөний эцэст, тохиролцоод тайруулсан даа. Хүн үсээ засуулах гэж үсчинд
мөнгө төлдөг бол, би мөнгө авч үсээ тайруулсан. (инээв)
-Нууц биш бол тохиролцоо хэд байв?
-Таван мянган
доллар байсан.
-Үсээ гэнэт өөрчлөөд ямар санагдаж байна?
-Зохихгүй байгаа юм
шиг эвгүй байсан шүү. Мөн үсний засалтаа дагаад хүний хувцаслах хэв маяг
өөрчлөгдөнө. Эхэндээ яах учраа олохгүй байсан, одоо бол тоохоо ч болилоо.
-Монголд загвар өмсч байсан тухайгаа яриач.
-Би Дархан хотод
анх “Үнсгэлжин” наадамд оролцож байсан юм. Мөн сүүлд “Гоёл” наадамд оролцох
болсон. Гэхдээ яг модель болоод байнга загвар өмсч байгаагүй. Жилдээ нэг “Гоёл”
наадамд оролцоод явдаг байсан.
.jpg)
-Тэгэхээр олон жилийн дараа эргээд энэ ертөнцөд ирэхэд
ямар санагдаж байна?
-Намайг явах үед
буюу 2004 оны үед олон агентлаг байгаагүй, зураг авалт өнөөдрийнх шиг хөгжөөгүй
байсан. Харин одоо бол шинэ зүйл хийх гэсэн, хүсэл тэмүүлэлтэй залуус маш их
байна. Сая Хөвсгөл явахад бүр их мэдэрлээ. Дизайнерууд гоё хувцас хийсэн,
зурагчид нь ажлаа сайн мэддэг. Мөн сүүлийн үед олон сэтгүүлүүд гардаг болсноор,
ковер зурганд ач холбогдол өгдөг, моделиудаа үнэлдэг болсон санагдлаа. Ер нь
энэ жил арваннэгдүгээр сар хүртэл Монголдоо ирэн, очин байхаар төлөвлөсөн.
-Тэр хугацаанд юу хийх вэ?
-Удахгүй “Алтай
Кашмер” компанийн шоу болно. Түүний зохион байгуулалтын талд ажиллана байх.
Итали загвар зохион бүтээгч, гадаад загвар өмсөгчид оролцсон манайдаа шинэлэг
шоу хийхээр зорьж байгаа.
-Ер нь гадаад, монгол загвар өмсөгчдийн ялгаа хэр байдаг
вэ? Мэдээж өөр, өөрийн төрөлх шинж чанараар ялгагдах нь гарцаагүй. Үүнээс гадна
ур чадвар гэхчлэн тодорхой зүйлсээр давуу болон сул талууд бий байх.
-Тийм ээ. Жишээ нь,
манайд гудамжаар явж байхад ямар нэг агентлагийн хүн ирээд өөрийг тань модель
болгоё гээд санал тавих, сарын дараа Парист ч юм уу өөр улст загвар өмсүүлэх
гэхчлэн боломж байхгүй шүү дээ. Бид үнэхээр өөрсдөө дуртай даа, өөрөөр хэлбэл
“бор зүрхээрээ” гэдэгчлэн ажилладаг. Тэгвэл гаднын орнуудад залуу охидыг маш их
сонирхож, шинээр нээж илрүүлдэг. Учир нь, загвар өмсөгч гэдэг ойлголт тэнд
утгаараа, өндөр хэмжээнд хөгжсөн. Бидний хувьд ч ур чадвараа дээшлүүлэх
бололцоо ихтэй. Шинээр гарч ирээд л туршлагатай моделиудтай өрсөлдөж эхэлдэг.
Залуу тусмаа шинэ дүр төрх гээд хүчтэй, үнэ цэнэтэй байдаг. Харин манайд энэ
байдал эсрэгээрээ шүү дээ. Заавал нэг туршлагатай, “гуншин”-тай болсноор
өрсөлдөөнд ордог.
-Модель хүний ур чадвар гэж яг юу вэ?
-Модель, түүний ур
чадвар гэдэг бол мэдрэмж шүү дээ. Хүний хүссэнийг өгнө гэдэг хэцүү. Дизайнер
хүн хувцасаараа юу илэрхийлэхийг зорьсон, түүнийг гаргана гэдэг мэдрэмжийн
асуудал. Мөн моделийн амьдрал үргэлж өрсөлдөөн дунд байдаг. Эндээс хүн маш их
зүйлд суралцна. Ямар нэг шоуны шалгаруулалт болоход 50 модель ирээд хоёр нь
шалгардаг. Нүүрэн дээр жижиг өө бий болох, багахан таргалсны төлөө хасах
гэхчлэн хэцүү. Хүн эндээс нэг удаа, хоёр удаа хасагдлаа ч, гурав дахь удаагаа
хасагдахгүй хүсэхгүй.
-Таны хувьд ямар чиглэлээр загвар өмсдөг вэ?
-Моделиудын type
буюу төрөл гэж бий. Би өндөр, туранхай учраас high
fashion талдаа тохиромжтой
гэгддэг. Мөн бэлэн хувцас түлхүү өмсдөг, учир нь би жишээ нь, бикини модель биш
шүү дээ.
-Монголд загвар өмсөөд амьдрахад хэр гэж бодож байна?
-Манайд үнэлэмж
бага учраас хэцүү. Өөрийнхөө хувьд бол, зөвхөн загвар өмсөөд амьдарна гэж бодож
ёстой чадахгүй. Харин үүний зэрэгцээ стилист хийх сонирхолтой. Мөн гадаадад
мэргэжлийн шоунд оролцож олон жил ажилласан, энэ хугацаанд багагүй зүйлийг
анзаарч, сурч авсан. Тийм болохоор шоуны зохион байгуулалт, мэргэжлийн талаас
нь санаа, оноо гаргах талаар ажиллах бодол байна.
-Монголд ирээд гудамжаар явахад залуусын хувцаслалтын
талаар ажиглав уу?
-Тийм ээ. Манайхан
үнэхээр мэдрэмжтэй хувцасладаг санагддаг шүү. Гаднын ямар ч хүмүүсээс илүү зохицуулаад,
өөрийн гэсэн илэрхийлэлтэй сонгодог юм шиг. Бас манайд том брэндүүдийн дэлгүүр,
тансаг плаза байхгүй ч, залуус заримдаа хаанаас авдаг юм болоо гэмээр гоё
хувцасыг, донжтой гэгч өмссөн байдаг. Тэгэхээр ерөөсөө сайхан хувцаслана гэдэг
үнэтэй, чамин хувцас өмсөхөд биш юуг, юутай хэрхэн тохируулж өмсөх вэ гэдгийг л
хэлээд байгаа юм.
Д.Оюунномин
.jpg)
Өндөр:
180 см
Үсний өнгө:
Бор
Байгалийн үзэсгэлэнг юунаас
мэдэрдэг вэ? –Сайхан үнэрээс. Уул, ус, агаарын сайханд гараад
амьсгалахад гайхалтай
Дэлхийн орнуудаар явахад юуг нь
заавал үзэх юмсан гэж боддог вэ? –Энгийн амьдралын орчин
хамгийн сонирхолтой гэж боддог. Хүмүүс хойч үедээ юм үлдээх гэж л амьдардаг юм
уу даа. Сая Грект очлоо, 4000 жилийн түүхтэй эд зүйлс, соёл байна. Өнөө,
маргаашийн гоёл зүүсгэлээс илүү нэр, утга, соёл үлдсэн нь бахдам.
Хамгийн сайхан дурсамжаасаа
хуваалцаач. – Бага байхад гэр бүлээрээ үргэлж хамт, ширээгээ тойрч
суугаад гурилтай шөлөө идээд суух үеэ дурсдаг. Одоо эгч нар маань бүгд өөр,
өөрийн ажилтай халуун ам бүлээрээ цуглах нь ховор болж дээ.
Хамгийн их шүүмжлүүлдэг зүйл юу
вэ? –Нуруун дээрээ их том шивээстэй. Сингапурт эгчийгээ
хийлгэхэд сэтгэл хөдлөөд, ямар нэг зүйл заавал шивүүлмээр санагдсан юм. Одоо
түүнээсээ болж дизайнеруудаас шүүмж сонсох нь их шүү.
Үргэлж боддог сайхан үг юу вэ? –
Олон хүн янз бүрийн л зүйл хэлнэ. Тэр бүрээс ээжийн минь үгс дотно санагдана,
надаар бахархаж байдаг нь сайхан. Мөн Фейсбүкээр хүмүүс их гоё зүйлс бичдэг.
Байнга ийш, тийшээ явах үед ганцаардана, монголоор удаан ярихгүй эвгүй.
Хэдийгээр бүгдэд нь хариулж чадахгүй ч, тийм урмын үгс уншаад сэргэх шиг
болдог.
/Зурагтай нэмэлт хэсгийг Alpha.mn-ээс үзэж болно./
Манай улсын уул уурхай, эдийн засгийн салбар дэлхий дахины анхаарлыг татахын хэрээр бидний улс төрийн амьдрал, ахуйн соёл гээд бүхий л зүйлс гаднынхны сонирхлыг нааш чиглүүлж буй. Энэ ч үүднээс энэ зун Reuters, Associated Press, BBC, L'Agence France гэхчлэн олон улсын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээс төлөөлөгчид ирж сонгуулийн үйл явц, цаашлаад монгол наадмын тухай сурвалжлахаар ирсэн билээ. Миний хувьд тэдгээр сэтгүүлчтэй нүүр тулж, цөөн хоног ч гэлээ хамтран ажиллах боломж олдсон нь багагүй зүйлийг сурч, мэдэх завшаан болсон юм. Энэ ч үүднээс олж авсан багахан зүйлсээ хуваалцахаар шинэ бичлэг эхлүүллээ.
Юун түрүүнд, урьд нь бичиж байсан мультмедиа сэтгүүлчийн талаарх ойлголтоо баталгаажууллаа гэхэд болно. Учир нь, манайд өнөөдөр сэтгүүлч өөрөө сурвалжилж, дүрсээ бичиж, эвлүүлж, эхээ бэлдэнэ гэвэл бүтэшгүй мэт санагдах биз. Би ч мөн хавар энэ тухай хичээл заахдаа зөвхөн "тухай"-н төдий буюу төсөөллөөрөө шахам ярьж байв.
Тэгвэл дээр дурдсан хэвлэлээс монголд ердөө ганц сэтгүүлч ирсэн байлаа. Том камер, хөл, микрофон, лэптоп оо үүрээд бүх зүйлийг өөрөө хийх нь мультмедиа сэтгүүлч гэдгийг илтгэнэ. Гэхдээ тэдний хувьд албан ёсны нэр нь "Video Journalist" буюу Видео сэтгүүлч гэх аж. Манайд бол зураглаачтай андуурч мэдэхээр.
Дараачийн зүйл бол шуурхай байдал. Яалт ч үгүй, сэтгүүл зүйн гол шалгуур. Өдөр тутмын сонинд оройн сурвалжлагад яваад, буцах замдаа машинд бичээд, редакцид ирээд операторт өгч нүүр тавиулахаа их л шуурхай ажилласан мэтээр бодож явдаг байв. Тэгвэл тэдний хувьд гудамжинд хүнээс яриа авлаа, дор нь эвлүүлж бэлдээд, тусгай програмын тусламжтайгаар төв рүүгээ дамжуулна. Хэдэн минутын дараа хяналт хийгдэж, мэдээ вэб сайтад гарсан бай аж. Өнөөгийн завгүй, хурдтай нийгэмд шуурхай байдал гэдэг хүртэл ингэтлээ харьцангуй болжээ.
Товч бөгөөд тодорхой. Энэ ч мөн сэтгүүл зүйн үндсэн шаардлага гэдгийг бид мэднэ. Гэлээ ч энэ байдал манайхаас тэс өөр шалгууртай нь бас л суралцмаар. Телевизийн мэдээ харж байхад олны санал сэтгэгдэл, эсвэл хэн нэгний яриа урт, богино, зөв, буруу хамаагүй буюу тодорхой шүүлтүүргүй мэт санагдах нь бий. Харин тухайлбал, Reuters-ийн стандарт гэхэд нэг хүний яриа 24 секундээс хэтэрч болохгүй гэх аж. Энэ нь мэдээж ярианаас хамгийн гол хэсгийг онцлох маш няхуур ажил шаардана. Түүнчлэн нэг анзаарсан зүйл нь монголчууд бид маш ерөнхий, утгачилж ярьдаг санагдлаа. Хүмүүсийн яриаг орчуулахад "ер нь тийм, тэр хавьцаа, за даа бараг" гэхчлэн үг бүрт утга агуулахаас илүү өгүүлбэрээр багцаа утга гаргадаг аж. Хэдий утга нь ойлгомжтой ч, хадмал орчуулга хийх, цаашид агентлагаас өөр улс мэдээллийг аваад ашиглахад хүмүүсийн ярианаас тодорхой үг, санааг онцлох нь хэцүү ажлын нэг байсан юм.
Баталгаатай байх. Онолын хувьд буюу номонд бичиж, сургуульд үзсэнээр бол сэтгүүлч хүн аливаа мэдээллээ 3 эх сурвалжаас баталгаажуулсан байх ёстой гэдэг. Бодит амьдрал дээр, сэтгүүл зүйн орчинд үүн шиг "үлгэр" байхгүй. Нэг талаас сэтгүүлч олсон мэдээлэл бүртээ гурван эх сурвалж хайгаад явна гэдэг төвөгтэй биз. Тэгвэл сонгуулийн үеэр СЕХ мэдээлэл хийж, тойргийн нэр дэвшигчдийн авсан саналыг хувийг танилцуулсан билээ. Энэ үед хурд гүйцэлгүй, тэмдэглэсэн зарим тоондоо дараа нь эргэлзэж байв. Нийтлэл бичих үедээ вэб сайтаас баталгаажуулаад харъя гэхэд "Танай хэвлэлүүд бүгд ямар нэг харьяалалтай. Би итгэж чадахгүй. Албан ёсны эх сурвалжаас авах боломжгүй бол ядаж гурван өөр харьяалалтай сайтаас хараарай" гэх аж.
Тэнцвэртэй байх. Мөн л онолын зарчим. СЕХ-ийн эхний мэдэгдлээс Ардчилсан нам олонх болж чадаагүйг мэдээд тэд Монгол Улс дахин Эвслийн Засгийн Газар байгуулахаар боллоо гэж ярилцаж, нийтлэл нэвтрүүлгийг ч тэр чиглэлээр бэлдэх даалгавар ирэв. Гадуур явж ард, иргэдээс яриа авлаа. Хөгжилтэй нь, Ардчилсан нам эвсвэл МАН, МАХН алинтай эвсэх хэрэгтэй вэ? гэсэн асуулт хүмүүсээс асуухад "Ер нь эвсэхгүй байсан нь дээр" гэх аж. Хууль, дүрэм нь ийм шүү дээ, эвсэхээр аргагүй ээ гэвэл "Эвсээд хэрэггүй л дээ" гээд хариулт өгөхгүй. Ингэж явсаар МАН-тай эвсэх хэрэгтэй гэсэн хүнтэй таарч яриа авлаа. Уулзсан хэд, хэдэн хүмүүс ийм саналтай байв. Орой ч болж, хүмүүс ч сонгуулийн дөнгөж маргааш энэ талаар яриа өгөхөөс зайлсхийсэн, залхсан аястай. Би ч хэдэн хүнээс яриа авах гэж хэдэн цаг болсондоо жаахан дурамжхан. Тэгэхэд бид одоо МАХН эсвэл ИЗНН-тай эвснэ гэсэн хүн зайлшгүй олох ёстой. Нэг л талаас нь мэдээлээд өнгөрч болохгүй гээд л "гүрийнэ". Бүх л талыг тэнцүү мэдээлэх ёстой гэсэн зарчим энд л жинхэнэ шалгуур болж байлаа.
Наадмын сурвалжлагын өнцөг надад их сонирхолтой байсан. Тэд биднийг гадна талаас нь хараад, хөндлөнгөөс анзаарсан нь дохио мэт. Учир нь, монголчууд баяр, наадмаа өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг ч хөдөөгөөс хотыг зорих нүүдэл, түүнийг дагасан соёлын огцом өөрчлөлт зэрэг нь "Монгол Наадам"-ыг өөрчилж байна уу, энэ үнэхээр соёлын өв, уламжлалаа хадгалах, сурталчлах гол үйл мөн үү гэх асуултууд хөврөх. Сурвалжлага бэлдэх явцдаа би мэдээж манай наадам сайхнаараа, манай уламжлал алга болохгүй гээд л багагүй маргав.
Эхний өдөр Төв аймгийн наадамд явлаа. Хөдөөгийн залуус морио хатируулан ирж, цэнгэлдэхийн ногоон талбайд бөхчүүд хүчийг үзэн барилдана. Сурын талбайд хүүхдийн харваа болж байхыг мөн үзэв. Байдаг дүр зураг.
Маргааш нь улсын наадам. Гадаад сурвалжлагчийн хэлсэнчлэн "Кока Кола", "Худалдаа хөгжлийн банк" зэрэг гадаад, дотоодын компаниудын сурталчилгаагаар дүүрэн цэнгэлдэх хүрээлэн, түүний тайз. Үндэсний хувцастай сүрлэг ёсолгооны араас "Universe Best Songs" гадаад хэлээр дуулах уралдааны ялагчдын поп дууны мэндчилгээ. Наадам ийн эхэлнэ.
Үүний дараа, манай бүх л хэвлэлийнхэн Ерөнхийлөгч болон төрийн "томчуул" сур, шагайн талбайд очих бүрийг даган сурвалжилна. Харин манай "хүн", монгол соёл судалдаг эрдэмтэн хүн хэрэгтэй байна гэв. МУИС-ийн профессор С.Дулам багшаас Наадмын тухай, ёс заншлынхаа тухай маш сайхан яриа, сурвалжлага бэлдэж авлаа. Мэдээж цэнгэлдэхээ тойроод наадах М
Монголчуудаасаа ч сэтгэгдлийг нь асууж, сонслоо.
Энэ мэтчилэн нэг ёсны соёлын арга хэмжээг үнэхээр л тэр талаас нь бэлдэн үзүүлэх аж. Манай хэвлэл харин энгийн бидэнтэйгээ төөрөөд, юу үзүүлэх, яахаа ч мэдэлгүй, осолдолгүй бөх, морио шууд дамжуулж харагдсан. Цаашид ч энэ мэт үйл явдлын үеэр юу хүргэж, юуг таниулах вэ гэдгээ бодох цаг ирснийг энэ сурвалжлага сануулсан юм.
Бэлдсэн мэдээллийн зарим нь онлайнаар хүрсний холбоосыг орууллаа.
http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-18792209
http://www.reuters.com/article/2012/07/12/us-mongolia-festival-idUSBRE86B08M20120712
Дуулсан, мэдсэн нь багахан хэдий ч хуваалцахыг хүслээ. Хэн нэгэнд хэрэг болж юун магад.
Юун түрүүнд, урьд нь бичиж байсан мультмедиа сэтгүүлчийн талаарх ойлголтоо баталгаажууллаа гэхэд болно. Учир нь, манайд өнөөдөр сэтгүүлч өөрөө сурвалжилж, дүрсээ бичиж, эвлүүлж, эхээ бэлдэнэ гэвэл бүтэшгүй мэт санагдах биз. Би ч мөн хавар энэ тухай хичээл заахдаа зөвхөн "тухай"-н төдий буюу төсөөллөөрөө шахам ярьж байв.
Тэгвэл дээр дурдсан хэвлэлээс монголд ердөө ганц сэтгүүлч ирсэн байлаа. Том камер, хөл, микрофон, лэптоп оо үүрээд бүх зүйлийг өөрөө хийх нь мультмедиа сэтгүүлч гэдгийг илтгэнэ. Гэхдээ тэдний хувьд албан ёсны нэр нь "Video Journalist" буюу Видео сэтгүүлч гэх аж. Манайд бол зураглаачтай андуурч мэдэхээр.
Дараачийн зүйл бол шуурхай байдал. Яалт ч үгүй, сэтгүүл зүйн гол шалгуур. Өдөр тутмын сонинд оройн сурвалжлагад яваад, буцах замдаа машинд бичээд, редакцид ирээд операторт өгч нүүр тавиулахаа их л шуурхай ажилласан мэтээр бодож явдаг байв. Тэгвэл тэдний хувьд гудамжинд хүнээс яриа авлаа, дор нь эвлүүлж бэлдээд, тусгай програмын тусламжтайгаар төв рүүгээ дамжуулна. Хэдэн минутын дараа хяналт хийгдэж, мэдээ вэб сайтад гарсан бай аж. Өнөөгийн завгүй, хурдтай нийгэмд шуурхай байдал гэдэг хүртэл ингэтлээ харьцангуй болжээ.
Товч бөгөөд тодорхой. Энэ ч мөн сэтгүүл зүйн үндсэн шаардлага гэдгийг бид мэднэ. Гэлээ ч энэ байдал манайхаас тэс өөр шалгууртай нь бас л суралцмаар. Телевизийн мэдээ харж байхад олны санал сэтгэгдэл, эсвэл хэн нэгний яриа урт, богино, зөв, буруу хамаагүй буюу тодорхой шүүлтүүргүй мэт санагдах нь бий. Харин тухайлбал, Reuters-ийн стандарт гэхэд нэг хүний яриа 24 секундээс хэтэрч болохгүй гэх аж. Энэ нь мэдээж ярианаас хамгийн гол хэсгийг онцлох маш няхуур ажил шаардана. Түүнчлэн нэг анзаарсан зүйл нь монголчууд бид маш ерөнхий, утгачилж ярьдаг санагдлаа. Хүмүүсийн яриаг орчуулахад "ер нь тийм, тэр хавьцаа, за даа бараг" гэхчлэн үг бүрт утга агуулахаас илүү өгүүлбэрээр багцаа утга гаргадаг аж. Хэдий утга нь ойлгомжтой ч, хадмал орчуулга хийх, цаашид агентлагаас өөр улс мэдээллийг аваад ашиглахад хүмүүсийн ярианаас тодорхой үг, санааг онцлох нь хэцүү ажлын нэг байсан юм.
Баталгаатай байх. Онолын хувьд буюу номонд бичиж, сургуульд үзсэнээр бол сэтгүүлч хүн аливаа мэдээллээ 3 эх сурвалжаас баталгаажуулсан байх ёстой гэдэг. Бодит амьдрал дээр, сэтгүүл зүйн орчинд үүн шиг "үлгэр" байхгүй. Нэг талаас сэтгүүлч олсон мэдээлэл бүртээ гурван эх сурвалж хайгаад явна гэдэг төвөгтэй биз. Тэгвэл сонгуулийн үеэр СЕХ мэдээлэл хийж, тойргийн нэр дэвшигчдийн авсан саналыг хувийг танилцуулсан билээ. Энэ үед хурд гүйцэлгүй, тэмдэглэсэн зарим тоондоо дараа нь эргэлзэж байв. Нийтлэл бичих үедээ вэб сайтаас баталгаажуулаад харъя гэхэд "Танай хэвлэлүүд бүгд ямар нэг харьяалалтай. Би итгэж чадахгүй. Албан ёсны эх сурвалжаас авах боломжгүй бол ядаж гурван өөр харьяалалтай сайтаас хараарай" гэх аж.
Тэнцвэртэй байх. Мөн л онолын зарчим. СЕХ-ийн эхний мэдэгдлээс Ардчилсан нам олонх болж чадаагүйг мэдээд тэд Монгол Улс дахин Эвслийн Засгийн Газар байгуулахаар боллоо гэж ярилцаж, нийтлэл нэвтрүүлгийг ч тэр чиглэлээр бэлдэх даалгавар ирэв. Гадуур явж ард, иргэдээс яриа авлаа. Хөгжилтэй нь, Ардчилсан нам эвсвэл МАН, МАХН алинтай эвсэх хэрэгтэй вэ? гэсэн асуулт хүмүүсээс асуухад "Ер нь эвсэхгүй байсан нь дээр" гэх аж. Хууль, дүрэм нь ийм шүү дээ, эвсэхээр аргагүй ээ гэвэл "Эвсээд хэрэггүй л дээ" гээд хариулт өгөхгүй. Ингэж явсаар МАН-тай эвсэх хэрэгтэй гэсэн хүнтэй таарч яриа авлаа. Уулзсан хэд, хэдэн хүмүүс ийм саналтай байв. Орой ч болж, хүмүүс ч сонгуулийн дөнгөж маргааш энэ талаар яриа өгөхөөс зайлсхийсэн, залхсан аястай. Би ч хэдэн хүнээс яриа авах гэж хэдэн цаг болсондоо жаахан дурамжхан. Тэгэхэд бид одоо МАХН эсвэл ИЗНН-тай эвснэ гэсэн хүн зайлшгүй олох ёстой. Нэг л талаас нь мэдээлээд өнгөрч болохгүй гээд л "гүрийнэ". Бүх л талыг тэнцүү мэдээлэх ёстой гэсэн зарчим энд л жинхэнэ шалгуур болж байлаа.
Наадмын сурвалжлагын өнцөг надад их сонирхолтой байсан. Тэд биднийг гадна талаас нь хараад, хөндлөнгөөс анзаарсан нь дохио мэт. Учир нь, монголчууд баяр, наадмаа өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг ч хөдөөгөөс хотыг зорих нүүдэл, түүнийг дагасан соёлын огцом өөрчлөлт зэрэг нь "Монгол Наадам"-ыг өөрчилж байна уу, энэ үнэхээр соёлын өв, уламжлалаа хадгалах, сурталчлах гол үйл мөн үү гэх асуултууд хөврөх. Сурвалжлага бэлдэх явцдаа би мэдээж манай наадам сайхнаараа, манай уламжлал алга болохгүй гээд л багагүй маргав.
Эхний өдөр Төв аймгийн наадамд явлаа. Хөдөөгийн залуус морио хатируулан ирж, цэнгэлдэхийн ногоон талбайд бөхчүүд хүчийг үзэн барилдана. Сурын талбайд хүүхдийн харваа болж байхыг мөн үзэв. Байдаг дүр зураг.
Маргааш нь улсын наадам. Гадаад сурвалжлагчийн хэлсэнчлэн "Кока Кола", "Худалдаа хөгжлийн банк" зэрэг гадаад, дотоодын компаниудын сурталчилгаагаар дүүрэн цэнгэлдэх хүрээлэн, түүний тайз. Үндэсний хувцастай сүрлэг ёсолгооны араас "Universe Best Songs" гадаад хэлээр дуулах уралдааны ялагчдын поп дууны мэндчилгээ. Наадам ийн эхэлнэ.
Үүний дараа, манай бүх л хэвлэлийнхэн Ерөнхийлөгч болон төрийн "томчуул" сур, шагайн талбайд очих бүрийг даган сурвалжилна. Харин манай "хүн", монгол соёл судалдаг эрдэмтэн хүн хэрэгтэй байна гэв. МУИС-ийн профессор С.Дулам багшаас Наадмын тухай, ёс заншлынхаа тухай маш сайхан яриа, сурвалжлага бэлдэж авлаа. Мэдээж цэнгэлдэхээ тойроод наадах М
Монголчуудаасаа ч сэтгэгдлийг нь асууж, сонслоо.
Энэ мэтчилэн нэг ёсны соёлын арга хэмжээг үнэхээр л тэр талаас нь бэлдэн үзүүлэх аж. Манай хэвлэл харин энгийн бидэнтэйгээ төөрөөд, юу үзүүлэх, яахаа ч мэдэлгүй, осолдолгүй бөх, морио шууд дамжуулж харагдсан. Цаашид ч энэ мэт үйл явдлын үеэр юу хүргэж, юуг таниулах вэ гэдгээ бодох цаг ирснийг энэ сурвалжлага сануулсан юм.
Бэлдсэн мэдээллийн зарим нь онлайнаар хүрсний холбоосыг орууллаа. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-18792209
http://www.reuters.com/article/2012/07/12/us-mongolia-festival-idUSBRE86B08M20120712
Дуулсан, мэдсэн нь багахан хэдий ч хуваалцахыг хүслээ. Хэн нэгэнд хэрэг болж юун магад.