“Энэ сонгууль гэлтгүй бүх л сонгууль бол бидний хүүхдийн цаашдын дөрөв эсвэл найман жилийн амьдралыг өөрчлөх хүч хэний гарт очих вэ гэдэг тухайд л байдаг. Энэ удаа, энэ хариуцлагыг үүрч чадна гэж итгэл төрүүлэх ганц л хүн бий. Энэ улсын Ерөнхийлөгч болж чадах цорын ганц тэр хүн бол бидний нөхөр Хиллари Клинтон юм. Зориг тэвчээртэй, хамгийн өндөр, хамгийн зузаан шилэн таазыг хагалах хүртлээ унаж, сэрж чадсан удирдагч биднийг өөртэйгээ хамт өргөж босч байна.
Би Цагаан ордонд өөрийн охидоо буюу ухаалаг, хар арьст хоёр залуухан охиныг ноходтойгоо тоглохыг харах дуртай. Хиллари Клинтоны ачаар миний охид, та бүхний охид хөвгүүд эмэгтэй хүн Америкийн Нэгдсэн Улсын Ерөнхийлөгч байж болохыг харж авч байна.
Энэ улс гайхамшигтай биш гэж хэлэхийг бүү зөвшөөр. Бид ямар ч гэсэн энэ улсыг гайхалтай байлгах ёстой. Учир нь энэ ертөнцөд хамгийн гайхалтай орон бол энэ улс…” — Мишель Обама
Өчигдөр болсон АНУ-ын Ардчилсан намын хурлаас нэр дэвшигчийг албан ёсоор зарлахыг л америкчууд хүлээж байсан нь тодорхой. Харин хуралд Хиллари Клинтонг дэмжиж тэргүүн хатагтай Мишель Обама үг хэлснээс хойш олон улсын хэвлэл мэдээллээр түүний тухай болон эмэгтэйчүүдийн хүч, боломжийн талаар л ярьж, бичих болов. Хурлыг CNN-ээр шууд дамжуулж байсан бөгөөд ажил руугаа гарах гэж байсан би түүний илтгэлийн хүч, цугласан олны сэтгэл хөдлөлийг хараад гайхаж, сонирхож хэсэг үзсэн юм. Удалгүй “The Washington Post”-д түүний энэ хүчтэй илтгэлийг бичсэн эмэгтэйн тухай нийтлэл гарсныг хараад хуваалцмаар санагдаж түргэхэн буулгах гэж оролдлоо.
Сара Хурвиц
компьютерийнхээ ард суугаад, дуу намсгагчтай чихэвчээ зүүмэгц Мишель
Обамагийн хурц, хүчтэй хоолойг төсөөлөн сонсдог болов уу. Тэгээд тэр
хоолой “Үгүй ээ, энэ холбоос тохирохгүй байна. Бид хүмүүст ийм мэдрэмж
өгөх гэсэн хэрэг үү?” гэсэн асуулт тавьдаг байх.
Хатагтай
Обамагийн хэлэх үгийг бичсэн Хурвиц гэх энэ бүсгүй төрийн тэргүүний гэр
бүлтэй хамтран ажиллаад найман жил, тэргүүн хатагтайн үгийг бичдэг
болсноос хойш долоон жил өнгөрчээ. Ялангуяа Мишель Обаматай тэр маш
дотно ажилладаг бөгөөд олон нийтэд хандаж хэлэх үг бүрийг нь Хурвиц
бичиж, редакторладаг байна.
“Түүний
үгийг бичдэгийн хувьд, одоо би толгойдоо хоолойг нь шууд л төсөөлдөг
болсон. Учир нь олон жилийн турш тэр надад юу хэлэхийг хүсч байгаагаа
ягштал тайлбарлаж ирсэн” хэмээн Цагаан ордноос хоёр байрны хажууханд
байх “Penn Quarter” кафед суунгаа Хурвиц надад хуучлав.
Одоо 38
настай, Харвардын хуулийн сургуулийн төгсөгч тэрбээр 2008 оны кампанит
ажлын дараа шууд Цагаан ордонд томилогдож, өдийг хүртэл ажиллаж байгаа
цөөн хүний нэг нь юм. Яг үнэндээ энэ бүхэн эхлэхийн өмнө Хурвиц хатагтай
Хиллари Клинтоны үгийг бичдэг байв. Харин Клинтоны ялагдлаа хүлээн
зөвшөөрсөн мэдэгдлийг бичсэнээс ердөө хоёр хоногийн дараа Обамагийн
багийнхан түүнд ажлын санал тавьжээ.
Ингээд
шог зурагт элит, яравгар эмэгтэйн дүрээр буугаад байсан Мишель Обамаг
Денверт болсон чуулганаар дэлхий нийтэд цоо шинээр “танилцуулах” тэрхүү
үгийг бичих даалгавар Хурвицэд ноогдсон юм.
Энэ
үед өрсөлдөгч талын кампанит ажлаас ирсэн түүнд Обама бүрэн итгэж
байгаа эсэхэд Сара Хурвиц эргэлзэж байжээ. Гэхдээ дараачийн удаа Чикаго
дахь Обамагийн гэрийн зочны өрөөнд цаг хагас ярилцахад энэ эргэлзээ
тайлагдсан гэж болно.
“Обама
надад: Тэгэхээр энэ бол би. Би энд амьдардаг. Энэ бол миний гэр бүл.
Энэ бүхэн миний үнэт зүйл, чуулганд би энэ бүхнийг л ярихыг хүсч байна”
гэсэн тухай Хурвиц санагалзав. “Тэр үед надад Мишель Обама өөрийгөө
таньсан бөгөөд юу хэлэхийг хүсч байгаагаа хэзээд мэддэг эмэгтэй гэсэн
ойлголт бат суусан юм.”
Олон
удаа үгээ засч, янзалсаар тэр удаагийн үгийг Хурвиц хэдэнтээ бичжээ.
Обаматай ч удаа дараа редакторласны эцэст Чикагогийн өмнөд хэсгийн эгэл
ажилчин ангиас гаралтай Мишель Обамагийн түүх, нөхрийнхөө улс төрийн
замналд эргэлзэж байсан ч өөрчлөлт авчрах хүн гэдэгт нь бүрэн итгэдэг
байсан тэргүүн хатагтайн хүүрнэл бэлэн болов. Чуулганд хэлсэн энэ үг нь
Мишель Обамагийн олонд танигдсан, нэр хүндийн эхлэл байсан юм.
Speechwriter
гэх энэ орон тоо тэргүүн хатагтайн ажлын албанд огт байгаагүй тухай
түүхч, “Ерөнхийлөгчийн хамтрагч: 20-р зууны тэргүүн хатагтай” номын
зохиогч Мира Гутин дурьджээ. Тэр ч бүү хэл тэргүүн хатагтай байх
хугацаандаа 1300 удаа олон нийтэд хандаж үг хэлсэн Эленор Рузвельтэд ч
үгийг нь бичих хэн нэгэн байгаагүй аж. Харин хатагтай Бёрд Жонсон олон
нийтэд хандсан мэдэгдэл гаргахдаа хэвлэлийн ажилтнаасаа тусламж авдаг
байснаас энэ бүхэн үүдсэн гэж болно.
Орчин
цагт тэргүүн хатагтай нар олны өмнө албан ёсоор үг хэлэх нь ихэссэн
бөгөөд бодлогын талаар биш, улс төрийн тухайд ч биш эсрэгээрээ илүү
мэдээллийн чанартай, бас сонирхолтой ач холбогдолтой зүйлсийн тухайд
мэдэгдэх болжээ. Мишель Обамагийн хэлсэн үг шиг гэсэн үг.
Тэд
илүү уран яруу байх тал дээр анхаардаг байх гэж түүхч Гутин нэгэнтээ
хэлсэн юм. “Энэ нь хүмүүст бодлоо шууд тулгах биш гэхдээ эргэцүүлэх
сэдэл өгөхүйц байдаг” гэж тэр нэмлээ.
Өнгөрсөн
жил Алабамад тэргүүн хатагтай арьс өнгөний үзлийн тухай илтгэсэн ба хар
арьстнууд суралцаж ирсэн коллежийн оюутнуудад Африк-Америк гаралтай
өмнөх үеийнхний ололт амжилтыг хадгалан, биелүүлэх “дарамт” учирдаг
бөгөөд энэ стресс түүнийг ч тойроогүй тухай ярьж байв.
“Нөхөр
маань Ерөнхийлөгчид нэр дэвших үед би ямаршуу тэргүүн хатагтай байх,
ямар асуудалд анхаарах гээд надад олон асуулт тулгарч байлаа… Улмаар
анхны Африк-Америк тэргүүн хатагтайн хувьд үүнээс ч илүү асуулт,
төсөөллийн цөм нь би болж, зарим тохиолдолд айдас төрж байлаа. Би
хэтэрхий ууртай эсвэл сул дорой харагдаж байгаа болов уу? Эсвэл ажил
хэрэгч эмэгтэй биш, илүү зөөлөн, эх хүний дүр төсөөллийн эзэн болчихов
уу?”
Түүний
энэ үгийг бичсэн Тайлор Лехтенбэрг “Мишель хүмүүстэй харилцах дуртай
бөгөөд хэлэх үгээ нягталж, хүний сэтгэлд “наалдах” зүйл бий эсэхийг
шалгадаг юм. Тэр зүгээр нэг статистик харж уншихыг огт хүсдэггүй” гэж
байлаа.
Хурвиц
тэргүүн хатагтайн ярих хэв маягт ч анхаардаг бөгөөд, Мишель улс төрч
шиг сонсогдох үг, хэллэг байхад огт дургүйг онцоллоо. Харин хүмүүстэй
түүхээсээ хуваалцах дуртай учраас, дурсамж дуртатгалыг нь Хурвиц мэдэж
авчээ. Тиймдээ л Чикаго дахь бага насных нь дурсамж түүний үгнээс
олонтаа сонсогддог байх.
Хурвицийн
бичлэгийн гол түлхүүр бол тэр түүх, дурсамжийг үргэлж “амьтай” байлгаж
чаддаг юм. Тэргүүн хатагтай дүүтэйгээ юу хийх дуртай гэхчлэн жижиг
зүйлийг ч тэр ажиглаж, тэмдэглэж бас бичиж чаддаг нь үнэхээр тустай
байдгийг тэргүүн хатагтайн ажлын албаны ахлах хэлж байлаа.
Дэд
Ерөнхийлөгч Ал Горын илтгэлийг бичигчээр дадлагажиж эхэлсэн Хурвиц
Цагаан ордонд ажиллах хугацаандаа нэр алдар хөөлгүй, даруухан явсаар
иржээ. Ингэж хэлэхийн учир нь түүнтэй хамт ажиллаж байсан Жон Фаври л
гэхэд Холливудад кино зохиол бичихээр явсан бөгөөд өөр олон хамтрагч нь
хэдийнэ нийгэмд танигдаж амжжээ. Харин Хурвиц Цагаан ордны зүүн жигүүрт
зэргэлдээ суудаг Дэвид Кавэлтэй санал солилцож ярихаас хэтрэхгүй.
Түүний
ажлын цаг урт бөгөөд Обамагийн гэр бүл үргэлж л ямар нэг чухал үйл
ажиллагаанд оролцох нь тодорхой. Уг нь хувийн амьдралдаа анхааран
хичээлд сууж, хааяадаа дасгал хийдэг ч гэнэт сайхан санаа төрвөл тэр
гүйлтийн замаас бушуухан буугаад өөртөө и-мейл явуулж түүнээ хадгалдаг
аж.
Гэхдээ
тэргүүн хатагтайн ажлын алба сайн ажилладаг тул илтгэл бичихэд дор хаяж
долоо хоногийн хугацаа гаргаж, сүүлийн мөчид редактор хийх нь ховор
гэлээ.
Саяхан
Хурвиц Нью Мэксик дэх Санта Фэ сургуульд очиж Обамагийн үг хүлээн
авагчдад хэрхэн хүрч байгааг ажиглажээ. Энэ илтгэл нь Мишелийн
боолчлогдож асан өвөг дээдэстэй холбоотой бөгөөд 126 жилийн настай дээрх
сургуулийн эхэн үеийн гашуун түүх юм.
“Энэ
сургуулийг яг үнэндээ та бүхний соёл, уламжлалыг бөхөөх зорилгоор
нарийн төлөвлөж, зөвлөлдөж байгуулсан юм. Харин өнөөдөр энэ танхимд
суугаа өөрсдийгөө хар л даа. Энд хатуу хориглож байсан төрөлх хэл тань
одоо танхимд цуурайтаж, шөнө бүр дотуур байранд олон янзын түүх өгүүлж
байна шүү дээ” гэж түүнийг хэлэхэд оюутнууд алга нижигнүүлэв.
Хэдийгээр энэ үгийг бичилцсэн хүн нь Хурвиц өөрөө ч илтгэл сонсох үедээ үнэхээр ярианд нь автсан тухайгаа хэлсэн юм.
“Би
боолын зээ охины зээ охин нь унаган Америк хүүхдүүдэд илтгэл тавихыг
харж байна. Илтгэлийг сонсч байгаа олон хүүхэд эндээс коллежид, зарим нь
Ivy League-ийн нэр хүндтэй сургуульд явах болно” гэж Хурвиц хэллээ.
“Энэ улсыг ямар гайхамшигтайг тэд харах болно.”
Их сургуульд багшилдаг байхад оюутнуудад даалгавар, зар түгээх бие даалт хүлээж авахад love_19@yahoo.com
зэрэг и-мейл өгөх нь олон. Дээр нь и-мейл нээхдээ бүтэн нэрээ биш
“Oogii Otgoo” гэхчлэн дууддаг нэрээ бүртгүүлснээс 100 гаруй оюутантай
ажиллах үед аль ангийн хэнээс, юу ирж байгааг тааварлан шалгахад амаргүй
байв. Тиймээс ядаж бүтэн нэрээрээ и-мейл нээж, “Subject” хэсэгт аль
ангийн хэнээс, ямар даалгавар ирж байгааг бичихийг хүсдэг байлаа.
Одоо
ажил, хэрэг явуулахад заримдаа энэ соёл үгүйлэгддэг юм. Олон хүнтэй
харилцдаг, хариуцлагатай ажил эрхэлдэг зарим хүн и-мейлдээ хариу өгөлгүй
удах, асуухад шалгаагүй гэдгээ хээвнэг хариулах нь эвгүй. Тиймээс
оюутнууддаа болон ажлын гараагаа эхэлж байгаа дүү нартаа шинэ ажилд
орвол албаны и-мейл заавал нээлгэх, ажил хэргийн харилцаандаа заавал
түүнээ ашиглахыг зөвлөх байна.
1. Ажил хэрэгч байдал
Албаны
буюу компанийн и-мейл хэрхэн ашиглахыг мэддэг байх нь чухал зүйл.
Үүгээр ажлын найз руугаа хөгжилтэй захидал, ажлын холбогдолгүй зүйлс
явуулах нь таныг мэргэжлийн бус харагдуулах нь гарцаагүй. Түүнчлэн ажлын
байрны техник, технологийг ашиглан холбогдолгүй вэб сайтаар зочлох, өөр
зүйлс хийгээд дэмий. Учир нь компанийн холбогдолтой бүх л зүйлд таны
“хувийн орон зай” гэж үгүй бөгөөд дараа нь миний и-мейл, миний компьютер
гэж гомдоллох ямар ч эрхгүйгээ санах хэрэгтэй.
2. Subject хэсэг
Энэ
хэсэгт юу гэж бичихээс хамаарч таны и-мейлийг хүн нээх үү, үгүй юу
гэдэг нь шийдэгдэнэ. Ялангуяа, сүүлийн үед “Баагий” гэсэн нэрнээс “Юу
байна?” гэсэн гарчигтай и-мейл ирээд дотор нь сурталчилгаа байх нь
ихэссэн. Тиймээс миний хувьд над руу “Юу байна?” гэсэн гарчигтай и-мейл
бичих хүн байхгүй гэж итгэдэг тул энэ мэт мейлийг шууд л устгадаг.
Тэгэхээр өдөрт хэдэн арван и-мейл хүлээж авдаг хүмүүс бол тус бүрийнх нь
учрыг олох гэж нээх нь юу л бол. Тиймээс аль болох тодорхой “Хурлын
зочдын талаар мэдээлэл авах”, “Борлуулалтын хэлтэсийн долоо хоногийн
төлөвлөгөө” гэхчлэн гарчигласан нь дээр. Надад бол ядаж дараа нь
и-мейлээсээ хайхад гарч ирэхүйц түлхүүр үг оруулах нь дөхөмтэй байдаг.
3. Албан бичгийн дүрмийг санах
Танай
компани и-мейл системдээ өөрийн гэсэн загваргүй л бол ердийн хар өнгө,
хэвийн фонт ашигласан нь дээр. Өнгө, будгийн талаар бодох ч хэрэггүй.
Түүнчлэн маш шуурхай үйл явдлын хариу л биш бол хэт их товчлол, “бна,
тэгсн…” зэргээр и-мейл бичих нь бүдүүлэг харагддагийг мартуузай.
4. TO, BC, Cc ашиглах
To
хэсэгт и-мейл илгээх хүнийхээ бүтэн нэрийг ашиглах шаардлагатай.
Түүнчлэн “бат” гэснээс “Б.Бат” гээд явуулахад хүлээн авагчид илүү
найдвартай, ажил хэрэгч санагдах нь ойлгомжтой.
Cc
ашиглахдаа хүмүүсийг танилцуулах гээгүй л бол хэзээ ч битгий биенээ
мэдэхгүй хүмүүсийг нэг дор бичээрэй. Таних, танихгүй олон хүнд и-мейл
хаягаа тараах нь тийм ч их хүсэх зүйл биш. Харин албаныхаа олон хүний
сэтгэгдлийг сонсох, бүгдээрээ хэлэлцэх асуудал болон ажлын явц хэр
байгааг албаныхандаа, даргадаа мэдээлэх гэж байгаа бол Cc зайлшгүй ашиглана.
Урилга, зарлал, тайлан гэхчлэн ижил файлыг олон хүнд явуулах бол мэдээж BC хийх хэрэгтэй.
5. Reply to All
Энэ
товчлуурыг дарахын өмнө таны хариуг бүх хүн үзэх шаардлага бий эсэхийг
бодож үзээрэй. Тусгайлан нэг л хүнд хариу явуулах товчлуур бас бий шүү
дээ. Түүнчлэн өмнө нь харилцаж байсан хүн ч гэлээ, өөр асуудлаар
холбогдох гэж байгаа бол Reply ашиглалгүй шинээр Subject үүсгэж бичээрэй.
6. Attachments
Ямар нэг файл хавсаргахдаа түгээмэл хэрэглээний програмаар нээгдэх эсэхийг шалгаарай. Microsoft Office-ийн хэрэглүүрүүд бол хаана ч бий, харин Prezi
ашигласан илтгэлийн файлыг тань бүх хүн нээж чадах нь эргэлзээтэй. Тийм
болохоор и-мейл явуулахын өмнө өөр өргөтгөл ашиглавал зүгээр эсэхийг
лавлаад асуусан нь дээр.
7. И-мейлийн бүтэц
Хэдий
байнгын харилцагч, найз нөхөр шиг тань хүн боловч ажил хэргийн и-мейл л
бол эхэнд нь заавал мэнд мэдэж, дараачийн мөрнөөс ажил хэргээ бичих
хэрэгтэй. Мөн и-мейлийн төгсгөлд баярлалаа, баяртайгаа бичиж нэрээ
заавал хавсарга. Ажил хэргийн и-мейлд энэ дүрмээ ягштал мөрдлөө гээд
таныг шоглох хүн лав гарахгүй.
8. Хариу илгээх
Ажлынхаа
и-мейлийг өглөө бүр шалгах нь таныг хэр сайн ажилтан бэ гэдгийг
илтгэнэ. Хэрэв хариу өгөхөд хэлэлцэх, бодох шаардлагатай бол ядаж хүлээж
авлаа, хэзээ хариу өгөх боломжтой гэдгээ даруй мэдэгдэх нь том соёл.
Бэлэн болоогүй байсан гээд хүний и-мейлийг гурав хоног “дарчихаж”
болохгүй шүү дээ. Ер нь технологи хөгжсөн энэ үед гар утсандаа и-мейлээ
холбож тухай бүрт даруй хариу өгч сурах нь сайн мэргэжилтний нэг чанар
юм.