Урнаа Чахар-Түгчи: Бидний хэлд хил бий ч, аялгуунд тийм хязгаар гэж үгүй

Энэ ярилцлагыг 2010 онд "Cosmopolitan" сэтгүүлийн монгол хувилбарын нээлтийн ажлаар орчуулж байв.

Урнаа Чахар-Түгчи гэх энэ гайхалтай бүсгүй Өвөрмонголын баруун өмнөд хэсэгт орших Ордос сууринд мэндэлж, Шанхайн хөгжмийн консерватурт суралцаж төгсчээ. Олны талархлыг хүлээсэн таван цомог гаргаж, тэрхүү уран бүтээлүүддээ ижил хөгжмөөр өөр өөр араншинг гаргасан нь бишрэм. “Жамар”-аас сонгодог, түргэн хэмнэл мэдрэгдэх бол “Амилал”-аас тайвуун бөгөөд уудам мэдрэмж төрнө. Өдгөө түүний хоолой Дорнын их талд цуурайтаж, Монголын уламжлалт хөгжмийг орчин үеийн хэлбэртэй хослуулан, хосгүй бүтээл туурвиснаар, сонссон бүхэн шагшин магтаж буй. Тэрбээр удаан хугацааны турш Германд амьдарсны дараа Каирт ирээд байгаа. Яг энэ нүүдэл, суудалтай зэрэгцэн бид түүнээс олон асуултад хариу хүлээж байлаа. Цөөнгүй удаа хойшилсон ярилцлага минь биеллээ олж бид Урнаагийн бяцхан гэвч тал шиг уужим, уудам ертөнцөөр аялах цаг ирлээ.

-Сайн байна уу? Таны одоогийн төлөвлөгөөг сонирхож болох уу?
-Дөрөв дэх тоглолтынхоо бэлтгэлийг хийж байна. Мөн “Амилал” нэртэй Өвөрмонголын дунд сургуулийн сурагчдад зориулсан төсөл дээрээ ажиллаж байгаа. Энэ төслийн хүрээнд эцэг, эх нь хүүхдийнхээ сургалтын төлбөрийг олох чадваргүй, төдийгүй өдөр тутмын хэрэгцээндээ зарцуулах мөнгөгүй 24 сурагчид туслахаар зорьсон юм. Гэхдээ энэ санхүүгийн тусламжаас илүүтэй хүүхдүүд хичээлдээ явах сонирхолтой, баяр баясгалантай болохыг харах сайхан юм.
-Та урьд нь талд өнгөрүүлсэн бага насныхаа тухай ярьж байсан. Магадгүй энэ үед уран бүтээлд тань нөлөөлсөн ямар нэг үйл явдал болж байв уу?
-Би өссөн нутаг Ордосынхоо талаар гайхалтай дурсамжуудыг тээж явдаг юм. Тал нутгийн хүмүүс байгаль эхтэйгээ дотно сэтгэлтэй, элгэн саднаараа гэртээ дуулж хуурддаг юм. Би ч мөн хичээлдээ явахдаа морин дэл дээр дуулж өссөн. Миний уран бүтээлд уудам талын амьсгаа, өссөн нутаг, гэр бүлийнхэн минь их нөлөөлсөн. Тийм ч учраас тэд бүгд миний багш. Би дуулах хичээлд суух тийм ч дуртай байсангүй. Харин эргэн тойрныхноосоо болон амьдралаас их зүйлийг сурах эрмэлзлэлтэй байлаа. Миний хөгжим бол туулсан зам, амьдралтай минь салшгүй холбоотой. Би Монголын уудам талд нүүдэлчин айлын хүүхэд болж төрж, өссөн. Тиймээс уран бүтээлийн амжилтын хүндтэй талархлыг эцэг эх минь хүлээнэ.
-Гэхдээ Монгол нутгаа орхих шалтгаан тань юу байсан юм бэ?
-Дунд сургуулиа төгссөний дараа би элсэлтийн шалгалтанд бүдэрчихсэн юм. Тийм болохоор гэртээ харих, хүнтэй гэрлэх гэсэн уламжлалт зам л намайг хүлээж байлаа. Тэгээд би аав, ээждээ зуны амралтаараа сурах хүсэлтэй байгаагаа хэллээ. Шургуу гуйсны эцэст би тэднийг ятгаж чадсан. Ингээд Хөх хотод нэг жил суралцахаар болсон. Энэ нь их хотыг зорьсон анхны минь аялал байсан юм л даа. Тэнд миний нэг найз байсан нь хожим миний хөгжмийн сургуулийн багш болсон. Би тэнд ёочингийн хичээлд сууж, монгол хэл, газар зүй гээд олон зүйлд суралцсан. Мөн бусад хүүхдүүд амарч байхад хөгжмөө тоглож давтдаг байлаа. Учир нь надад өөрийн гэх хөгжим байсангүй. Идэж, унтахаа умартаж шургуу хичээллэсэн дээ. Хагас жилийн дараа багш минь Шанхай руу шилжсэн юм. Хоёр сарын дараа түүнээс захидал ирж, намайг Шанхайн консерватуртын шалгалтанд оролцохыг санал болголоо. Ингээд ойр дотнынхоо хэнд ч хэлэлгүй галт тэргэнд суусан. Хятадаар ч сайн ярьж чаддаггүй надад энэ аялал ёстой л “өөр ертөнц” шиг санагдаж байсан шүү. Амьдралдаа анх удаа тийм олон хүнийг харж байсангүй, үнэхээр өөр, шинэ ертөнцийг нээсэн. Шанхайн консерватуртын оюутан байхдаа хийл, төгөлдөр хуур, их хуур тоглож үзэж байлаа. Тэнд хятад, өвөр монгол, төвд, турк гээд олон үндэстэн оюутнуудтай хамт сурч байсан минь сайхан санагддаг юм.
-Та Шанхайн их сургуульд очихдоо хятадаар ярьж чаддаггүй байсан гэлээ шүү дээ. Энэ танд ямар нэг байдлаар төвөг учруулж байв уу?
-Эхэндээ бусдын ярьсныг ойлгохгүй, өөрийгөө илэрхийлж ч чаддаггүй байлаа. Гэхдээ хүмүүс намайг дуулмагц зүгээр л цоо ширтээд байдаг байсан. Тэгээд нэг л өдөр аяндаа хятадаар ярьдаг болчихсон. Ер нь одоог хүртэл би ямар ч хэлийг яг л ийм байдлаар сурчихсан. Мэдээж төгс биш ч хэнтэй ч харилцаж, ойлголцож чаддаг.
-Та тэр үед ёочин сурж байжээ. Гэхдээ таны аль ч цомгоос ёочингийн тоглолт сонсч байсангүй.
-Тийм ээ. Би зөвхөн дуулдаг. Харин ёочин тоглох нь өнөөдрийн намайг урлагийн, хөгжмийн амьдралтай холбож өгсөн гүүр юм.
-Та Шанхай дахь оюутны амьдрал болон Бээжинд анхны цомгоо бичүүлж байсан үеэ дурсаач?
-Миний бодлоор тэр зам минь арай нарийн байсан юм болов уу. Өдгөө хятадууд 50 үндэстэн, ястанд хуваагдаж байна. Улс минь зөвхөн шар цэцгээр хучигдаж, бусад өнгө нь үгүй байна.

-Та Роберттой хэрхэн гэрээ хийсэн юм бэ? Түүний ямар санаа нь таны сэтгэлд хүрэв?
-Роберт Золч ч Шанхайд суралцаж байсан юм. Би түүний “Shesh” гэх маш сонирхолтой цомгийг сонсч байсан. Тухайн үед тэр хөгжмийн зохиолч Ву Виэ, Ван Виэ нарт хөгжимчин хайж байсан юм билээ. Ингээд би бэлтгэлийн үеэр нь очсон. “Crossing” бүтээлийн хувьд герман, хятад уран бүтээлчдийн хамтын, гайхалтай дуу шүү дээ.
-Хөгжим бол бүх дэлхийн хэл гэгддэг. Гэхдээ Монголын үзэгчид таны уран бүтээлийг өөр хэлбэрээр ойлгож хүлээж авна гэдэгт та итгэлтэй байна уу?
-Бүх зүйлийг зөвхөн үгээр илэрхийлэх нь хэцүү хэрэг. Миний бодлоор үндэстэн бүр өөрийн ухамсар, соёлтой, хэл язгуур нь хил хязгаар мэт утгатай байдаг байх. Гэвч бидний хэл хилтэй байх ч, аялгуунд тийм хязгаар гэж үгүй.
-Таны уран бүтээл зөөлөн, тайвуун байдаг. Энэ нь магадгүй монголын уудам талын нөлөөлөл юм болов уу?
-Үүнд ямар нэг төлөвлөсөн, зориулсан нэмэлт зүйл үгүй. Харин энэ аялгуу урсан гарч байгаа нь л энэ юм шүү дээ. Заримдаа нэг их зүйл ярих шаардлагагүй, харин арай дотно байж, мэдрэмждээ найдах нь илүү байдаг.
-Ихэнх ардын болон дэлхийн хэмжээний уран бүтээлчид амьд тоглолтыг л онцолдог. Харин Та цомог бичүүлж, үүнийг ч урлагийн хэлбэр гэж үздэг.
-Энэ таны юу сонсохыг, үзэхийг хүсч байгаагаас тэр ч бүү хэл юу мэдрэхийг хүсч буйгаас хамаарна. Би бусад уран бүтээлчдэд ямар байдгийг мэдэхгүй л дээ. Гэхдээ миний хамтран ажиллаж буй уран бүтээлчид гайхалтай хүмүүс. Дуу бүр өөр байдаг шиг, тоглолт, хором мөч бүр ч өөр шүү дээ. Цаг хугацаа, жаргалтай хормыг бид бусадтай хуваалцах дуртай. Энэ дашрамд би надад эрч хүч, урам зориг өгдөг хөгжимчид, хамтран ажиллагсаддаа талархлаа илэрхийлье.
-Та “Энигма” зэрэг электро болон этно урсгалын нийлмэл гэхчлэн өөрийн дуулалтаас өөр хэлбэрийн төслүүдийнхээ тухай яриач.
-Би ерөнхийд нь ямар нэг зүйл хэлж чадахгүй нь. Гэхдээ хөгжимчин бүр юу хийхийг хүсч буйгаа мэдэж, хийж чаддаг байх хэрэгэтэй. Мөн хамтрагч, сонсогчидтойгоо ойлголцдог, гар нийлдэг байх нь чухал.